Kwezal - legendarny ptak z Mezoameryki

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Kwezal jest legendarnym ptakiem wywodzącym się z Ameryki Środkowej. Znamy go z jego szczególnego związku z azteckim bogiem Quetzalcoatlem. Jego jaskrawo zielone upierzenie z jaskrawymi odcieniami sprawiło, że wiele osób nazwało go jednym z najpiękniejszych ptaków na świecie.

Chociaż raczej nie grozi mu wyginięcie, to jednak zagrażamy mu niszcząc jego naturalnego siedliska.

Legenda o Quetzalcoatlu i piękny kwezal

Nazwa kwezal wzięła się od legendy o bóstwie Quetzalcoatlu. Było to bóstwo mezoamerykańskie czczone od 1 p.n.e. do około 1500 r. n.e. Nazwa Quetzalcoatl oznacza “pierzasty wąż” w Nahuatl, języku używanym przez Azteków w Ameryce Środkowej.

Quetzalcoatl był głównym bogiem azteckich wierzeń. Władcy i duchowni nosili suknie z jasnozielonych piór kwezalowych, które symbolicznie łączyły ich z bogiem.

Zabicie tego ptaka było uważane za przestępstwo, więc pióra były pozyskiwane poprzez chwytanie go, skubanie jego długich piór ogonowych, a następnie wypuszczanie go na wolność.

Kwezal – klasyfikacja i siedlisko ptaka

Kwezale są ptakami z rodziny trogonów, tj. Trogonidae, rodzaju Pharomachrus, które żyją w lasach tropikalnych na całym świecie. Według Encyklopedii Britannica, ptak ten głównie zamieszkuje tereny od południowego Meksyku aż po boliwijską Amazonkę.

Te majestatyczne i legendarne ptaki wyróżniają się długim ogonem i herbowym jaskrawym zielonym kolorem. Ptaki te żywią się głównie owadami i owocami, mają też nawyki arborealne. Są to ptaki krępe, raczej o dużych głowach. 

Kwezal – jakie gatunki znamy?

Istnieje pięć głównych rodzajów kwezala, z których wszystkie pochodzą z kontynentu amerykańskiego.

Złotogłowy kwezal (P. auriceps)

Ten gatunek jest znany z jasnozielonego koloru, który kontrastuje się ze złotą głową. Ptak ten jest stosunkowo często spotykany w Ameryce Środkowej i Południowej, gdzie żyje w lasach deszczowych.

Żywi się głównie owocami i w mniejszym stopniu niewielkimi owadami. Podobnie jak inne ptaki z tego gatunku, jest to samotnik, który gromadzi się tylko w sezonie lęgowym.

Kwezal białosterny (P. fulgidus)

Przede wszystkim gatunek ten zamieszkuje głównie lasy deszczowe na wybrzeżu Karaibów w Kolumbii, Gujanie i Wenezueli.

Podobnie jak w przypadku innych kwezali, tylko samiec nosi na sobie te charakterystyczne kolory: mowa tu o złotożółtym odcieniu zmieszanym z jaskrawymi zielonymi piórami. Żywi się owocami, jagodami i owadami.

Kwezal czubaty (P. antisianus)

Ptak ten żyje w dziewiczych lasach w Andach na wysokości od 1200 do 3000 metrów. Głowa i szyja samca są metaliczno-turkusowe, a tułów żywo czerwony.

Podobnie jak w przypadku innych kwezali, samice mają matowy kolor, głównie brązowy i zielony. Okazy te wyróżniają się głównie charakterystycznym czubem u dorosłych samców. Grzebień rośnie tuż nad samym dziobem.

Dumny kwezal pawi (P. pavoninus)

Znana również jako “wdowa w czerwieni” (viuda pico rojo), jest to jeden z tych kwezali, który najmniej przypomina ich jaskrawe odmiany. Ptak ten pochodzi z dorzecza Amazonki, między Wenezuelą, Kolumbią i Boliwią.

Przede wszystkim jest jedynym tego rodzaju ptakiem żyjącym na wschód od pasma górskiego Andów.

Ten gatunek cieszy oczy jasnymi kolorami, szczególnie w przypadku samców. Samce mają jasny czerwony dziób, podczas gdy samice mają nieco bardziej stonowany kolor.

Najpopularniejszy Kwezal herbowy

Pharomachrus mocinno, bo tak brzmi jego fachowa nazwa to legendarny ptak Ameryki Środkowej i Południowej. W rzeczywistości jest on narodowym ptakiem Gwatemali i nadaje swoją nazwę tamtejszej walucie.

Istnieją dwa podgatunki, P. m. costaricensis i P. m. mocinno. Ma jaskrawe, zielone upierzenie ciała i czerwoną pierś.

• W zależności od oświetlenia kwezal herbowy lśni na zielono, kobaltowo, żółto, a nawet niebiesko.
• Ptak ten wyróżnia się długim ogonem, który może osiągnąć ponad 60 centymetrów.
• Spód tego ptak jest karmazynowy. Pokrywy podogonowe białe. Pokrywy nadogonowe wydłużone.

Nie zapominajmy o roli jaką odegrał ten ptak w mitologii prekolumbijskiej, głównie u Azteków i Majów.

Gatunek zagrożony

Spośród pięciu gatunków tych ptaków, cztery z nich nie są uważane za zagrożone. Jednak jeden z nich jest wymieniony przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) jako “prawie zagrożony”.

Z drugiej zaś strony, Amerykańska Inicjatywa na rzecz Ochrony Ptaków w Ameryce Północnej (NABCI) także umieściła kwezala herbowego na swojej “liście obserwacyjnej”. Został umieszczony tam jako gatunek budzący poważne obawy w kontekście ochrony przyrody.

Co więcej, dzisiaj największym zagrożeniem dla tego legendarnego ptaka jest utrata jego naturalnego siedliska. Wylesianie, fragmentacja lasów i niszczenie są głównymi czynnikami ryzyka dla tych ptaków na Świecie. Zadbajmy o ich przetrwanie naszą rozwagą i świadomością.