Zachowanie różnorodności biologicznej a gatunki zwierząt

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Od wielu lat ekolodzy wybierają i chronią niektóre gatunki w nadziei na zachowanie różnorodności biologicznej. Jednak skuteczność tej strategii jest często kwestionowana przez ekspertów ds. środowiska.

Pytanie brzmi: dlaczego? I czy nie wszystkie gatunki są równie ważne dla zachowania bioróżnorodności naszej planety?

Zachowanie różnorodności biologicznej: klasyfikacja gatunków

Gatunki osłonowe

Gatunki osłonowe to jedne z najsilniej chronionych zwierząt na świecie. Ekolodzy uważają, że ich ochrona pomoże ochronić wiele innych gatunków, które dzielą ich siedlisko.

Według biolog Marthy Groom, gatunek osłonowy to „duży, szeroko zakrojony gatunek, którego potrzeby obejmują potrzeby wielu innych gatunków”. Gatunki te mogą być również używane do pomocy w wyborze lokalizacji przyszłych rezerwatów przyrody.

Termin ten został po raz pierwszy użyty przez Bruce’a Wilcoxa w 1984 roku i od tego czasu jest przedmiotem gorącej debaty.

Niektórzy eksperci uważają, że gatunki osłonowe są niezwykle przydatne w zachowaniu różnorodności biologicznej, podczas gdy inni uważają, że ochrona wielu mniejszych stworzeń (takich jak bezkręgowce) może być bardziej skuteczna.

Większość gatunków osłonowych znajduje się na czerwonej liście gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), co oznacza, że ​​są zagrożone lub zagrożone wyginięciem. W związku z tym ich ochrona obejmuje również ochronę ich siedlisk.

Na przykład, w Hiszpanii jednym z głównych gatunków osłonowych jest niedźwiedź brunatny. Ma szerokie potrzeby ekologiczne, a jego ochrona pomaga chronić wszystkie otaczające go gatunki.

Zachowanie różnorodności biologicznej: gatunki kultowe lub sztandarowe

Gatunki sztandarowe to te, które uważa się za wystarczająco charyzmatyczne, by pełnić rolę symbolu ochrony środowiska. Ekolodzy wybierają te konkretne zwierzęta, aby przyciągnąć uwagę opinii publicznej i rządu.

Ułatwia to pozyskanie środków na ochronę tego gatunku i innych, mniej „atrakcyjnych” gatunków, z którymi dzielą swoje siedlisko.

Najpopularniejszymi gatunkami sztandarowymi są duże ssaki. Często są najbardziej znanymi i zachwycającymi zwierzętami, więc  pomagają wzbudzić u ludzi większą empatię.

Zwierzęta te mogą reprezentować cały ekosystem lub określony problem środowiskowy. Jednym z przykładów jest wykorzystanie żółwi morskich w celu zwrócenia uwagi na niebezpieczeństwo, jakie tworzywa sztuczne stanowią dla naszych oceanów.

Niektóre z tych gatunków reprezentują nawet globalne organizacje zajmujące się ochroną przyrody, takie jak słynna panda WWF.

Gatunek wskaźnikowy

Gatunki wskaźnikowe to te, które naukowcy mogą wykorzystać do monitorowania stanu biologicznego określonego obszaru. Ich obecność odzwierciedla określony stan środowiska.

Naukowcy mogą również wykorzystać je do zdefiniowania konkretnego regionu. Na przykład, badając gatunek, który żyje wyłącznie w regionach pustynnych, można określić, gdzie zaczyna się i kończy pustynia.

Jednak z punktu widzenia ochrony ich najbardziej wartościowym zastosowaniem jest określenie stanu ekosystemu.

W tym przypadku gatunkami wskaźnikowymi są te, które są najbardziej wrażliwe na zmiany warunków środowiskowych i mogą być wykorzystywane jako wczesny znak ostrzegawczy przed zanieczyszczeniem i zmianą klimatu. Na przykład, porosty są dobrym wskaźnikiem jakości powietrza.

Gatunki wskaźnikowe mogą pomóc nam zrozumieć stan środowiska, określić regiony ekologiczne, wykryć ogniska chorób i kontrolować zmiany klimatu. 

Zachowanie różnorodności biologicznej: gatunki kluczowe

Gatunki kluczowe to te, których liczebność ma nieproporcjonalny wpływ na ich ekosystem, ponieważ ich obecność wpływa na resztę organizmów tam żyjących. W związku z tym brak tych gatunków może spowodować upadek całego ekosystemu.

Najlepszym tego przykładem jest relacja drapieżnik-zdobycz. Obecność określonego drapieżnika zapobiega niszczeniu flory tego ekosystemu przez liczną populację roślinożerców.

Innym przykładem są „inżynierowie ekosystemów”. Są to zwierzęta, które w znaczący sposób modyfikują swoje siedlisko. Najlepszym przykładem są słonie, które niszczą drzewa i robią miejsce dla gatunków pasących się.

Bez nich afrykańska sawanna zamieniłaby się z powrotem w las i przestałaby istnieć.

Jak wykorzystanie tych gatunków może mieć negatywny wpływ na ochronę przyrody

Jednak wykorzystanie tych gatunków jako narzędzi ochrony może w rzeczywistości wypaczyć wysiłki na rzecz ochrony środowiska na ich korzyść. Skupianie się wyłącznie na nich odwraca uwagę od mniej „charyzmatycznych” zwierząt, którym grozi wyginięcie.

Na przykład, ochrona rzekotki złocistej w celu zachowania półtrwałych terenów podmokłych. Rzekotka złocista nie wzbudza zainteresowania publiczności.

Jeśli więc chodzi o wymyślenie sposobu na zachowanie jej siedliska, ekolodzy muszą szukać bardziej „atrakcyjnych” gatunków.

Ekolodzy często wybierają gatunki kultowe zamiast gatunków osłonowych, próbując obudzić zainteresowanie społeczne nie tylko samym zwierzęciem, ale całym ekosystemem.

W Europie występują dwa zwierzęta, które są zarówno gatunkami flagowymi, jak i osłonowymi: niedźwiedź brunatny i głuszec. Oba gatunki są chronione i bardzo podziwiane przez opinię publiczną.

Jednak wysiłki na rzecz ochrony często były powiązane z nielegalnymi działaniami, które mają niewiele wspólnego z ochroną różnorodności biologicznej.