Witamina D – dlaczego wpływa na zdrowie Twojego pupila?

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Często słyszymy, że witamina D odgrywa rolę w regulacji wchłaniania wapnia i fosforu. Dlatego jest ona tak ważna dla zdrowia kości. Jednocześnie warto wiedzieć, że nadmiar witaminy D może prowadzić do niepożądanych skutków, spowodowanych nadmiarem wapnia lub bezpośrednim wpływem na tkanki.

Wapń przyczynia się do rozwoju kości, ma jednak również kluczowe znaczenie dla innych procesów. Wymienić można takie funkcje jak skurcz mięśni i przekazywanie sygnałów nerwowych. W przypadku nadmiaru wapnia w organizmie, serce, tętnice, przewód pokarmowy i nerki stają się szczególnie podatne na uszkodzenia.

Ponadto kilka badań naukowych ujawniło, że witamina D odgrywa również w różnych tkankach rolę regulacyjną. Z tych powodów bardzo ważne jest, aby zrozumieć, jak działa witamina D, jaki jest jej metabolizm i jakie dawki są bezpieczne dla Twojego pupila. W tym artykule opiszemy wszystko, co musisz wiedzieć.

Witamina D – charakterystyka

Z chemicznego punktu widzenia witamina ta ma charakter lipidowy, a zwierzęta wytwarzają ją z cholesterolu. W związku z tym jest to cząsteczka rozpuszczalna w tłuszczach, którą organizm trawi i wchłania w taki sam sposób, jak lipidy zawarte w diecie.

Organizm również eliminuje ją w sposób podobny do eliminacji tłuszczy, wydalając ją z kałem, poprzez żółć.

Kiedy poziom witaminy D wzrasta powyżej zapotrzebowania organizmu, następuje jej kumulacja. Zwierzęta mogą ją przechowywać – głównie w wątrobie, chociaż może ona również trafić do tkanki tłuszczowej.

U ryb akumulacja tej substancji zachodzi znacznie lepiej w porównaniu z gatunkami lądowymi, które magazynują w organizmie małe ilości witaminy D.

Witamina D – organizm jest w stanie ją wytwarzać

W komórkach skóry wielu roślinożernych i wszystkożernych zwierząt występuje prekursor witaminy D, 7-hydrocholesterol. Kiedy skóra jest wystawiona na działanie słońca, promienie UVB katalizują syntezę witaminy D3 z tego prekursora.

Witamina D3 sama w sobie jest nieaktywna biologicznie i organizm musi przekształcić ją w aktywną formę hormonalną, co zachodzi w dwuetapowym procesie:

• najpierw substancja trafia do wątroby. Tam zachodzi początkowa transformacja, w wyniku której powstaje cząsteczka 25-(OH)D. Ten metabolit, chociaż nie jest aktywny, jest bardzo stabilny i w tej postaci witamina przemieszcza się w organizmie. Jest to wariant pobierany z pokarmu podczas spożywania oleju z wątroby dorsza lub tłustych mięs;
• później ta nieaktywna forma wędruje do nerek, gdzie zmienia się w aktywną postać 1,25-(OH)2D3, zwaną kalcyferolem. Związek ten krąży we krwi jako hormon i pośredniczy w funkcjach biologicznych, wiążąc się z receptorem witaminy D, który znajduje się głównie w jądrach komórek docelowych.

Do zwierząt, u których zachodzi ta synteza, należą ludzie, szczury, świnie, konie, ptaki, owce i krowy. Natomiast skóra kotów i psów – i prawdopodobnie innych drapieżników – produkuje mało witaminy D, a zatem zwierzęta te są zależne od dostępności tego składnika w diecie.

Rośliny mogą również z ergosterolu wytwarzać odmianę witaminy D zwaną witaminą D2.

Niedobór witaminy D u zwierząt – jakie są skutki?

Kwestia niedoboru witaminy D u psów wzbudza ostatnio duże zainteresowanie. Najbardziej znany efekt dotyczy kości, ponieważ niedobór tej witaminy skutkuje krzywicą, która objawia się bardzo wyraźnymi deformacjami fizycznymi.

Najnowsze badanie oceniające 350 psów domowych wykazało, że dwie trzecie badanych osobników miało niewystarczający poziom witaminy D w organizmie. Poza tym warto zauważyć, że różnorodność witamin stwierdzana u zwierząt o podobnej diecie była bardzo duża.

Coraz więcej badań sugeruje związek między niedoborem witaminy D a szeregiem chorób, w tym chorobą nowotworową.

Witamina D – co się dzieje, gdy jej suplementacja skutkuje nadmiarem tego związku w organizmie?

Według wyników kilku badań naukowych witamina D wywiera bezpośredni wpływ regulacyjny na ponad 36 różnych typów komórek. Badania wykazały ponadto, że witamina D wspiera ekspresję ponad 50 genów.

Wśród procesów, na które nadmiar tej witaminy wpływa najbardziej, wyróżnia się działanie układu nerwowo-mięśniowego i funkcje odpornościowe.

Nadmierna suplementacja witaminy D u psów może w ciągu kilku dni doprowadzić do niewydolności nerek. Niestety, w przypadku suplementów utrzymujących zdrowie komórek, eksperci nie są w stanie określić idealnych dawek dla każdej rasy i na każdym etapie wzrostu psa.

Mimo to aktualne zalecenia dotyczące spożycia tej witaminy można znaleźć w wytycznych żywieniowych FEDIAF, Europejskiej Federacji Przemysłu Karm dla Zwierząt Domowych, do których stosuje się polski odpowiednik stowarzyszenia.

Przez lata wiele firm produkujących karmy dla zwierząt domowych dodawało zbyt dużo tej witaminy do swoich karm. Skutkowało to chorobami, a nawet śmiercią zwierząt, które je zjadały.

W 2019 roku w Hiszpanii firma Hill’s zajmująca się produkcją karmy dla psów wycofała wiele produktów z powodu nadmiernej zawartości witaminy D.

Czy suplementacja to panaceum?

Bez wątpienia udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest nie lada wyzwaniem. W badaniu przeprowadzonym w 2011 roku oceniano związek między poziomem 25-(OH)D we krwi u psów a chorobą nowotworową z komórek tucznych. Autorzy stwierdzili, że psy pasterskie z guzami miały mniej 25-(OH)D niż grupa psów pasterskich bez guzów.

Co jest naprawdę intrygujące, porównanie diety obu grup psów wykazało, że wszystkie psy otrzymywały podobne ilości 25-(OH)D. Wynik ten sugeruje zatem, że nie tylko dieta wpływa na poziom 25-(OH)D we krwi.

Kwestia ta pozostawia więc wiele pytań: czy nowotwór może zmniejszyć zdolność psa do wytwarzania 25-(OH)D? Czy niektóre psy są narażone na czynniki ryzyka, które uniemożliwiają im tworzenie tego związku? Tylko czas i kolejne badania pozwolą nam znaleźć jasne odpowiedzi.

Nowoczesny styl życia psów

Psy pozyskiwały optymalną ilość witaminy D z rezerw tłuszczu upolowanej ofiary. Jednak ich styl życia znacznie się zmienił.

Z tego powodu również dieta psów uległa zmianie i obecnie opiera się prawie wyłącznie na karmach. Dlatego suplementacja pochodząca z pożywienia stała się ich głównym źródłem witaminy D.

Witamina D – jakie czynniki wpływają na jej biodostępność?

Oto kilka czynników, które mogą ograniczać dostępność witaminy D u Twojego zwierzęcia:

• składniki diety: tłuszcze wielonienasycone, fluor i niska zawartość magnezu w pożywieniu mogą zmniejszać biodostępność witaminy D;
• narażenie na DDT i inne pestycydy: polichlorowane bifenyle (PCB), które są substancjami zanieczyszczającymi środowisko pochodzenia przemysłowego, zwiększają ryzyko niedoboru 25-(OH)D o 3%. Podobnie narażenie na glifosat, związek obecny w żywności i środowisku, obniża poziom witaminy D;
• inne związki chemiczne, takie jak środki opóźniające palność: na przykład polibromowane difenyloetery (PBDE), mierzone we krwi, wykazywały u psów poziom 10 razy wyższy niż u ludzi. Związki te pochodzą z karm. Eksperci wskazują na ich dezaktywujące działanie na witaminę D;
• inne czynniki, takie jak sterylizacja/kastracja: wysterylizowane samice mogą mieć o 10% mniej 25-(OH)D we krwi niż samice niewysterylizowane. Wykastrowane samce mają o 30% mniej tego związku niż samce niewykastrowane;
• różne schorzenia: choroba nerek może uniemożliwić przemianę 25-(OH)D na użyteczną formę witaminy D, kalcyferolu. Również niektóre leki, które są metabolizowane w wątrobie, mogą blokować przetwarzanie witaminy D.

Można śmiało powiedzieć, że co najmniej dwa lub trzy z tych czynników będą miały wpływ na większość psów żyjących w środowisku domowym. Z tego powodu ważne jest, aby wziąć pod uwagę znaczenie witaminy D w diecie swojego pupila i skutecznie wprowadzić ją do codziennego jadłospisu.