Naczelne - ich reakcje uchwycone kamerą

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Eugenio Fernández Suárez

Ostatnia aktualizacja: 14 czerwca, 2023

Kategorie (rządy) naczelnych ustalił Karol Linneusz, już w XVIII wieku. Naczelne powstały z przodków żyjących na drzewach lasów tropikalnych. Linia naczelnych oddzieliła się przynajmniej 65 milionów lat temu. Przede wszystkim stanowią one naszych najbliższych krewnych.

Tzw. fotopułapki wielokrotnie pomogły zbadać tajne życie dzikich zwierząt. Nie zawsze dotyczy to jednak naczelnych, uchwyconych przez tego typu urządzenia, w Afryce. Badania ukazały najróżniejsze reakcje szympansów, bonobo czy goryli, związanych z danymi przedmiotami. Wiele z nich podważa funkcjonujące teorie, bowiem wskazuje na zmianę zachowań zwierząt w obecności kamer.

Badania przeprowadził między innymi Instytut Antropologii Ewolucyjnej Maxa Planca. Na ich podstawie próbowano zrozumieć, jak naczelne zmieniają swoje zachowanie, kiedy do ich życia wprowadzone zostają obiekty, odmienne od ich naturalnego środowiska. W tym przypadku były to kamery i fotopułapki.

Fotopułapki – na czym polegają?

Aparatura znana pod nazwą fotopułapek stanowi podstawę badań nad fauną i florą. Są to kompaktowe kamery z trwałą baterią, pełniące funkcję zakamuflowanych urządzeń cyfrowych. Rejestrują zdjęcia i filmy, reagując na ruch. Pozwala to na poznawanie naturalnego środowiska zwierząt i rejestrowanie ich zachowań. Znajdują się tam, gdzie człowiek byłby uznany za intruza.

Choć fotopułapki i inne urządzenia są często używane w badaniach naukowych w tym zakresie, wciąż nie ma jednoznacznej opinii, czy wpływają na zachowanie niektórych zwierząt. Podważając tym samym wyniki badań.

Przede wszystkim wiadomo zaś, że nasza wiedza o mniej popularnych i nieśmiałych zwierzętach oparta jest o funkcjonowanie właśnie tych urządzeń. Należy jednak zadać sobie pytanie, czy wyniki są wiarygodne a nasza wiedza zgodna jest z rzeczywistością? To zagwozdka badaczy w każdej dziedzinie nauki.

Przeczytaj też: Małpia mama, która sprawuje opiekę nad szczeniakami

Naczelne i fotopułapki

Struktura genetyczna szympansów jest w 96 procentach podobna do struktury genetycznej ludzi. 

Jak wskazują wyniki badań, przeprowadzonych przez primatologa Ammie Kalana: wielkie naczelne (takie jak bonobo, szympasy, czy goryle), uchwycone przez fotopułapki wyraźnie reagują i zmieniają swoje zachowanie wobec nieznanych obiektów. Badania opublikowano w “Current Biology”.

Nie stanowi to tak wielkiego zaskoczenia, bowiem nie raz zaobserwowano już dane zjawisko i zmiany behawioralne zwierząt w obliczu kamer. Wspomniane badania przeprowadzono w 43 grupach małp człekokształtnych, w 14 dziedzinach badawczych w całej Afryce Środkowej.

Uwagę naukowców szczególnie zwrócił fakt, iż różne naczelne uchwycone w fotopułpakach pokazały zupełnie inne reakcje. Jest to lekcja dla wszystkich badaczy i naukowców zajmujących się nieinwazyjnymi badaniami tych zwierząt.

Poszukiwanie lepszych sposobów kamuflowania kamer, bądź zapoznawania z nimi zwierząt, może znacznie pomóc w uniknięciu modyfikacji behawioralnych.

Naczelne – różne gatunki i różne reakcje

Naczelne wciąż chowają przed nami wiele sekretów. Uważa się, że najbliższe naszej naturze są szympansy. Zwykle są jednak bardzo nieśmiałe w stosunku co do człowieka. Dlatego też, ogromne znaczenie ma obserwowanie ich poprzez fotopułapki. 

Szympansy na przykład, w wielu przypadkach ignorowały kamery i wykazywały niewielkie zainteresowanie, a czasami nawet strach. Jednak reakcje goryli i bonobo były dość podobne. Zwierzęta wykazywały niepokój, będąc wyraźnie zdezorientowane pojawieniem się nowych obiektów. Później zaś wykazywały chrakterystyczną dla siebie ciekawość.

Faktem jest, iż bonobo to zwierzęta, które reagowały z największą obawą i dystansem. W tej grupie najsilniej narastała z czasem ciekawość, wobec nietuzinkowych fotopułapek w dżungli.

Oczywiście, wszystko zależy od badanych osobników i ich populacji. Naczelne z bardziej odległych obszarów wykazują silniejsze reakcje i zmiany w zachowaniu. Mowa tu chociażby o szympansach z trójkąta Goualougo.

Zauważono też, że najmłodsze osobniki, poświęcały najwięcej uwagi danym przedmiotom. Zwłaszcza jeśli znajdowały się same, bądź w małych grupach innych młodych zwierząt.

Jednak najwięcej uwagi poświęcono bonobo. Ich reakcje były radykalnie różne od pozostałych naczelnych (szympansów). Naukowcy uważają, że może być to związane z charakterem przywódczym bonobo.

Wykazują znacznie bardziej egalitarne reakcje. Strach też rozprzestrzenia się wśród tych osobników w szybszym tempie, biorąc pod uwagę pozycję wśród innych naczelnych.

Naczelne, na zakończenie…

Badacze z Instytutu im. Maksa Plancka w Niemczech i Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii dzięki ukrytym fotopułapkom sfilmowali szympansy, posługujące się narzędziami w najbardziej zaawansowany sposób, jaki do tej pory zaobserwowano u tego gatunku.

W przeszłości uważano, że stosowanie narzędzi jest wyłącznie ludzką cechą. Okazało się jednak, że niektóre zwierzęta posługują się narzędziami.  Między innymi wiele gatunków ptaków wykorzystujących siłę grawitacji albo do zrzucania kamieni na pożywienie w kruchych skorupach, np. jaja, albo do zrzucania twardych przedmiotów na ziemię, aby je rozbić.

Już pod koniec lat 1950. Jane Goodall zaobserwowała u szympansów ogromną koncentrację, podczas wykonywanych czynności. Zauważono też, że naczelne uczą się od siebie nawzajem. Jak widzisz, świat tych zwierząt jest niezwykle fascynujący.

Najnowsze technologie znacznie ułatwiają nam ich obserwację, należy jednak pamiętać o potencjalnych wariacjach zachowania tych zwierząt i naukowych marginesach błędu.