Metamorfoza ważki - niezwykły i zachwycający proces

Napisane i zweryfikowane przez biologa Paloma de los Milagros

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Metamorfoza ważki to proces niezwykle złożony morfologicznie i fizjologicznie. Jest tak niezależnie od tego, czy cykl życia owada wynosi mniej niż sześć miesięcy czy może więcej niż pięć lat.

Ważki różnoskrzydłe (anisoptera) należą do gromady owadów i podgromady uskrzydlonych. Ich łacińska nazwa to odonata. Grupa ta obejmuje ponad 5000 gatunków owadów. Dzisiejszy artykuł poświęcony jest fascynującemu zjawisku jakim jest metamorfoza ważki.

Metamorfoza ważki i jej trzy etapy

Jak jest to w przypadku innych gatunków, proces rozrodczy rozpoczyna się od kopulacji osobników. Cechą wyróżniającą ważki jest jednak fakt, że mogą to robić podczas lotu. Gdy już proces się zakończy, samica składa jaja w roślinności, w pobliżu zbiorników stojącej wody. W niektórych przypadkach liczba jaj wynosi aż 500.

Po wykluciu rozpoczyna się stadium nimfy – jest to najdłuższy proces, jaki obejmuje metamorfoza ważki. Czasami trwa on nawet ponad 4 lata. Na tym etapie nimfa rośnie i rozwija się w środowisku wodnym. Swoimi silnymi szczękami chwyta małe bezkręgowce zamieszkujące jej otoczenie.

Koniecznie zajrzyj też do artykułu: Paź królowej – poznaj tego zachwycającego motyla

W zależności od konkretnego gatunku, zwierzęta te przechodzą w stadium nimfy rozmaite zmiany. Metamorfoza ważki obejmuje na tym etapie między innymi stopniowy rozwój skrzydeł.

Na początku będą one miały postać niewielkiego “garbu”. Z czasem nimfy przestają też korzystać z systemu skrzelowego. Umożliwia im to swobodne oddychanie w kontakcie z powietrzem.

Dalsze zmiany

Gdy już tułów zwierzęcia się wydłuży, pojawią się kompletne, złożone skrzydła i wydatne oczy, ważka jest gotowa na opuszczenie wody. Nakłada się to z nadejściem wiosny – to właśnie wtedy metamorfoza ważki zaczyna wychodzić poza środowisko wodne, jest ona gotowa na życie poza wodą. Jest to poprzedzone wielokrotnymi wylinkami. Najbardziej znacząca spośród nich, odbywająca się po wyjściu z wody nosi nazwę exuvium.

W pierwszych dniach tego nowego etapu ważka dostosowuje się do nowego środowiska, wzmacniając swoje nogi i skrzydła. Musi być bardzo ostrożna, aby unikać ataków licznych drapieżników, których obecność nie zakłócała spokoju owada pod wodą.

Warto wspomnieć, że metamorfoza ważki na etapie zmiany z nimfy w dojrzałego osobnika obejmuje również całkowitą zmianę sposobu poruszania się. Na etapie życia w wodzie owad porusza się poprzez energiczne wydalanie wody przez odbyt na zasadzie silnika odrzutowego. W dorosłym życiu z kolei, ważka porusza się latając – i to w sześciu różnych kierunkach.

Choć istnieją gatunki, u których zajmuje to więcej czasu, w większości przypadków dorosły etap życia trwa zaledwie około kilku miesięcy. Dlatego też po wyjściu z wody na ląd, głównym celem ważki jest odszukać towarzysza aby się rozmnożyć. W taki sposób na nowo rozpoczyna się opisany wcześniej niezwykły cykl.

Rozmieszczenie ważek na świecie

Obecnie odkryto już około 5700 gatunków ważek na całym świecie. Choć w większości można je spotkać w krajach tropikalnych (w Meksyku jest och na przykład około 960 gatunków podczas gdy na półwyspie iberyjskim zidentyfikowano ponad 70).

Ich zróżnicowanie i występowanie na danym obszarze w dużej mierze zależy od warunków klimatycznych, zagęszczenia zbiorników wodnych o umiarkowanej temperaturze i wypełnionych słodką wodą.

Choć większość gatunków ważek spędza większą część swojego życia pod wodą w środowisku o zagęszczonej roślinności podwodnej, niektóre z nich wykazują się niezwykłymi zdolnościami migracyjnymi. Dotyczy to zwłaszcza gatunków Libellula, Sympetrum i Pantala.