Tanatoza - poznaj to tajemnicze zjawisko

Tanatoza to strategia ewolucyjna stosowana przez zwierzęta z różnych taksonów jako ostatnia alternatywa dla stawienia czoła drapieżnikowi. Polega ona na udawaniu martwego. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu była niedoceniana, aż do momentu, kiedy przejęła bardziej istotną rolę.

Tanatoza jest zjawiskiem zachowania obronnego. To zachowanie, za pomocą którego zwierzę symuluje, że nie żyje jako technikę ochrony przed potencjalnymi drapieżnikami.

Tanatoza – pochodzenie nazwy

Słowo tanatoza jest kombinacją greckich słów thanat(o), które oznacza „śmierć” i -ō-sis, które jest równoważne z „procesem”. Połączenie obu powoduje powstanie wyrażenia „wykonać karę śmierci”.

Z tego powodu słowo to zostało na nowo zdefiniowane w dziedzinie zoologii, co nadaje mu znaczenie, z jakim jest obecnie powiązane. Jest to „umiejętność niektórych zwierząt, które udają martwe w obliczu niebezpiecznych sytuacji”.

Ta ewolucyjna strategia przeciwko drapieżnikom otrzymuje, „także inne nazwy, takie jak katatonia”, hipnoza zwierzęca lub „bezruch toniczny”.

Wszystko, co powinieneś wiedzieć

Drapieżnictwo jest ważnym zachowaniem w życiu dzikich zwierząt, ponieważ wpływa na różne aspekty, takie jak żywienie i przetrwanie zarówno młodych, jak i dorosłych. Ofiary opracowały różne strategie walki ze swoimi drapieżnikami. Wśród nich znajduje się tanatoza.

W ekologii badana jest interakcja między drapieżnikiem a ofiarą. Ta interakcja jest podzielona na etapy i zaczyna się od bliskości poszczególnych osobników. Następnie przechodzi do wykrywania, identyfikacji, zbliżenia, kontaktu i wreszcie zjedzenia.

Tanatoza jest również nazywana udawaną śmiercią. Ta technika radzenia sobie z drapieżnikami jest stosowana przez różne gatunki. Zwierzęta aktywują tę technikę, gdy drapieżnik jest blisko nich lub nawet po zetknięciu się z nim.

Najbardziej poprawną nazwą jest toniczny bezruch – Tonic immobility (TI) w języku angielskim. Uważa się, że powstrzymuje dalsze ataki drapieżników, a drapieżnik nie męczy dalej ofiary, aby zapobiec jej ucieczce.

Główne cechy wyróżniające tę strategię to:

• Katalepsja lub bezruch. Sztywna postawa utrzymywana przez wyraźną toniczną aktywność mięśni.
• Elastyczność kończyn.
• Brak bodźców zewnętrznych.
• Mogą pozostać w tym stanie przez kilka sekund lub godzin.

Tanatoza jest uważana za inną strategię niż unieruchomienie lub zamrożenie, ponieważ te ostatnie stosuje się zanim dojdzie do kontaktu z drapieżnikiem. Różni się także od mechanizmu zjeżenia włosia. Stara się zastraszyć drapieżnika, a także chronić wrażliwe obszary ciała. Z kolei tanatoza jest już techniką ostateczności.

Z tego powodu takie zachowanie jest rejestrowane tylko w szeregu taksonów, chociaż uważa się, że może występować w innych.

Tanatoza – które gatunki jej używają?

Różne badania określiły taksony, w których zaobserwowano tę strategię walki z drapieżnikami. Jest głównie stosowana przez bezkręgowce, takie jak pająki, motyle, chrząszcze, mrówki, pszczoły czy osy.

Zaobserwowano ją również u kręgowców. W szczególności w pięciu grupach: ssaki, gady, ryby, ptaki i płazy. Jednak dokładne rozmieszczenie tanatozy nie jest jasne u kręgowców i bezkręgowców. Mimo to przykłady tej techniki opisujemy poniżej:

Holotrochus hispanicus

Ten gatunek chrząszcza zmodyfikował swoją morfologię,  aby dostosować się do procesu tanatozy. Zwykle osobniki zwijają nogi pod ciało. Jednak chrząszcz ten samoczynnie cofa różne części nóg. Ponadto jego anteny składają się do tyłu, w grzebieniu ponadocznym i w oczach.

Pozycja przyjęta przez ten gatunek tworzy cylindryczny korpus, z którego nie wystaje żadna z części.

Pisaura mirabilis

Pająk myśliwski ma niezwykły sposób wykorzystania tanatozy. Stwierdzono, że samce tych pająków są bardziej atrakcyjne dla samic, jeśli przyniosą im sparaliżowaną ofiarę. Jednak dla samicy pająka poruszający się samiec może być bardziej atrakcyjny niż sparaliżowana ofiara.

Dlatego samce używają tanatozy, kiedy składają ofiarę samicy. Dopóki samica nie zacznie jeść zdobyczy, samce nie wychodzą z tanatozy. Po aktywacji samca rozpoczyna się kopulacja.

Zaobserwowano, że takie zachowanie nie jest charakterystyczne dla wszystkich samców. Jednak u samców, którzy wchodzą w tanatozę odnotowano również większy sukces reprodukcyjny.

Ta technika obronna była w przeszłości niedoceniana pomimo posiadania dowodów na poziomie ekologicznym i okazów, które stosują ją w różnych taksonach.