Bąblowica: choroba pasożytnicza, która lubi powracać

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Bąblowica, zwana także hydatidozą, to choroba pasożytnicza wywoływana przez płazińce z gromady tasiemców. Jest to schorzenie, które dotyka wiele gatunków ssaków, w tym ludzi. Jest to choroba o charakterze odzwierzęcym, związana z bliskim relacjami między naturalnymi żywicielami (większość zwierząt domowych) a człowiekiem.

Kontrolowanie występowania bąblowicy u zwierząt ma kluczowe znaczenie. Nie można bowiem dopuścić do tego, aby choroba ta stała się problemem zdrowia publicznego.

Bąblowica – informacje ogólne i skutki dla zwierząt

Czynnikiem wywołującym tą chorobę jest pasożyt z rodzaju Echinococcus, bliski krewny prawdopodobnie najbardziej znanego gatunku tasiemca. Najważniejszym gatunkiem w weterynarii jest Echinococcus granulosus, którego cykl przenoszenia między psem a owcą powoduje jego utrzymywanie się w przyrodzie.

Ten gatunek pasożyta jest również bardzo istotny w lecznictwie dotyczącym ludzi, ponieważ to właśnie on odpowiada za większość przypadków bąblowicy u człowieka.

Cykl biologiczny

Podobnie jak prawie wszystkie pasożyty o złożonym cyklu rozwojowym, bąblowce przechodzą pośredni cykl życiowy. Oznacza to, że do ukończenia wszystkich faz i wypełnienia cyklu życiowego potrzebują więcej niż jednego żywiciela.

Pasożyty w fazie dorosłej wykorzystują niektóre drapieżniki jako żywicieli ostatecznych, natomiast w fazie larwalnej mogą występować u różnych roślinożerców i wszystkożerców.

Dorosłe osobniki żyją w jelicie cienkim danego drapieżnika. Rozmnażając się, uwalniają swoje jaja, które trafiają do środowiska wraz z odchodami żywiciela. Jaja te zanieczyszczają różne rodzaje powierzchni i traw; w chłodnych i wilgotnych warunkach mogą przetrwać nawet do jednego roku.

Żywiciele pośredni połykają te jaja, jedząc skażoną trawę lub inny pokarm lub pijąc skażoną wodę. Po dotarciu do żołądka jaja pasożyta wykluwają się, a następnie larwy przechodzą przez ściany jelita.

Pasożyt w stadium larwalnym dociera do krwiobiegu i jest transportowany do różnych narządów docelowych. To właśnie w tych narządach utworzą się tzw. cysty bąblowcowe, odpowiedzialne za najpoważniejsze objawy u żywiciela.

Cysta bąblowcowa – charakterystyka

Cysta bąblowcowa jest postacią pośrednią między larwą a dorosłym osobnikiem niektórych pasożytów. To tam przebywają larwy do momentu, zanim osiągną dojrzałość płciową. Innymi słowy, w tych cystach tworzą się przyszłe pasożyty. Ta faza rozwoju z cystą bąblowcową wywołuje chorobę zwaną bąblowicą.

Cykl biologiczny zakończy się, gdy mięsożerny żywiciel ostateczny połknie cystę, co umożliwi późniejsze uwolnienie larw w jego jelicie. Tam dadzą one początek nowym dorosłym osobnikom, które za kilka dni będą mogły ponownie uwolnić do środowiska nowe pokolenie pasożyta.

Bąblowica – objawy

U żywicieli pośrednich objawy tej choroby pasożytniczej wynikają ze wzrostu cyst. Rosnące cysty wypierają normalne tkanki i powodują atrofię wywołaną nadmiernym ciśnieniem. Zazwyczaj w tym momencie u pacjenta stwierdza się bąblowicę.

Zwykle objawy zależą od liczby cyst oraz wielkości i rodzaju narządu, w którym się rozwijają. Na przykład, gdy E. granulosus przeniknie do mózgu, nerek, kości lub jąder, skutkuje to poważniejszymi objawami klinicznymi.

Jednym z gatunków zwierząt domowych, u których występuje stadium larwalne tasiemca bąblowca, są owce. Objawy zwykle obejmują spowolnienie wzrostu oraz wyraźny spadek produkcji mleka i wełny. Mimo to, ponieważ cysty rosną powoli, bardzo niewiele zakażonych zwierząt umiera z powodu tej choroby.

U psów i innych stałych żywicieli dorosłe pasożyty zwykle powodują niewiele objawów. Może co najwyżej pojawić się lekki dyskomfort trawienny.

Bąblowica jako choroba odzwierzęca

Bąblowica to poważna choroba odzwierzęca. Wskaźniki występowania cyst bąblowcowych u ludzi na całym świecie są dość wysokie, zwłaszcza w populacjach wiejskich krajów rozwijających się. Ponadto na ryzyko infekcji narażone są osoby pracujące ze zwierzętami, weterynarze i właściciele psów.

Ponieważ jaja tasiemca zanieczyszczają środowisko, mogą skazić wszystkie rodzaje pokarmów roślinnych lub wodę pitną. Mogą również przylegać do sierści zwierzęcia i tym samym docierać do domów właścicieli.

Objawy bąblowicy u ludzi mogą być poważne, ponieważ często dotyczą wątroby, płuc, kości, a nawet w mózgu.

Kiedy rosnące w człowieku lub zwierzęciu cysty ulegają rozpadowi, następuje nagłe uwolnienie dużej liczby larw do organizmu. Wywołuje to nadmierną odpowiedź ze strony układu odpornościowego. Dochodzi wówczas do wstrząsu anafilaktycznego, który może zakończyć się śmiercią chorego.

Kontrola i zapobieganie

Najlepszym środkiem zwalczania tej choroby pasożytniczej jest przerwanie biologicznego cyklu pasożyta. W przypadku E. granulosus oznacza to podjęcie następujących działań:

• Nie pozwalaj psom zbliżać się do tusz i wnętrzności zwierząt gospodarskich na farmach, w domach, przy ubojniach czy u rzeźnika.
• Podawaj psom odpowiednie leki przeciwpasożytnicze, aby wyeliminować dorosłe tasiemce.
• Sprawdzaj zwierzęta pod kątem występowania cyst podczas kontroli sanitarnych.
• Zaszczep najbardziej podatne gatunki zwierząt domowych, takie jak owce, aby nie dopuścić do rozwoju larw.

Jeśli chodzi o dziko żyjące zwierzęta, które przenoszą tę chorobę pasożytniczą, nie jest łatwo kontrolować u nich cykl rozwoju tasiemca. Można jednak uniemożliwić tym zwierzętom dostęp do potencjalnie skażonych odpadów.

Jest to ściśle powiązane z zapobieganiem bąblowicy w samych środowiskach żywego inwentarza. Wszystkie te środki w konsekwencji zapobiegają bąblowicy u ludzi.