Rachel Carson - czy była inspiracją dla Grety Thunberg?

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Biolożka i pisarka Rachel Carson jest jedną z najważniejszych konserwatystek w historii. Została uznana za “matkę” współczesnej ekologii. Stało się tak dlatego, że jej dzieła o zagrożeniach związanych z pestycydami wyznaczyły początek nowoczesnego ruchu ekologicznego.

Jej proza rozbudziła w społeczeństwie amerykańskim świadomość ekologiczną i odegrała zasadniczą rolę w bezprecedensowych krajowych wysiłkach na rzecz ochrony środowiska, w kontekście niszczących chemikaliów. Sukces pracy Rachel Carson wynika z użycia jasnego i przystępnego języka, który jest łatwy do zrozumienia dla przeciętnego czytelnika.

Rachel Carson – życie, rodzina i edukacja

Rachel Carson urodziła się 27 maja 1907 roku na farmie w Springdale, w Pensylwanii, USA. Była najmłodszą z trójki dzieci pary Robert i Marii McLean Carson.

Dzięki matczynym wpływom i inspiracjom rozwinęła się u niej miłość do natury. Pozwoliło jej to zostać w wieku 10 lat pisarką, publikując pierwsze dzieła w czasopismach dla dzieci.

Uczęszczała do Pennsylvania College for Women (obecnie Chatham University), gdzie w 1929 roku ukończyła studia z wyróżnieniem. Następnie studiowała w Instytucie Oceanograficznym w Woods Hole, Massachusetts oraz na Johns Hopkins University, gdzie w 1932 r. uzyskała tytuł magistra zoologii.

Trudności ekonomiczne zmusiły ją do rezygnacji z poszukiwania doktoratu, który pomógłby jej utrzymać matkę, a później dwie osierocone siostrzenice. Później, po śmierci siostrzenicy na początku 1957 roku, Carson adoptowała syna i przeniosła się do Silver Spring w Maryland, aby opiekować się matką.

Rachel Carson i początki pisarskie

Po zdaniu wszystkich innych egzaminów, w 1936 roku Carson została drugą kobietą zatrudnioną przez Biuro Rybołówstwa Stanów Zjednoczonych.

Pozostała tam przez 15 lat, pisząc broszury i inne materiały dla czytelników. Szybko awansowała na redaktor naczelną wszystkich publikacji US Fish and Wildlife Service.
W międzyczasie napisała kilka popularnych książek o życiu wodnym, m.in. “Pod morskim wiatrem” (1941) i “Morze wokół nas” (1951). Ta ostatnia była publikowana systematycznie w New Yorkerze. Odniosła sukces na całym świecie.

Książki te stanowiły biografię oceanu i uczyniły Carson sławną pisarką przyrodniczą i naukową. Co najważniejsze, była zrozumiana przez szeroką publiczność. Zdobyła krajową nagrodę za pisarstwo naukowe, stypendium Guggenheima. 

To wraz ze sprzedażą jej książek pozwoliło jej na niezależność finansową. Przestała pracować dla rządu i przeniosła się do Southport Island w Maine w 1953 roku, aby skupić się na pisaniu.

“Wtedy rzadka plaga rozprzestrzeniła się na to miejsce i wszystko zaczęło się zmieniać. (…) Był dziwny spokój. (…) Te nieliczne ptaki, które można było zobaczyć, umierały, trzęsły się gwałtownie i nie mogły latać. To była wiosna bez głosów”.

Powyżej czytasz fragment “Milczącej Wiosny”.

Arcydzieło Rachel Carson

“Milcząca wiosna” jest jedną z tych rzadkich książek, które tworzyły historię, nie poprzez podżeganie do wojny czy przemocy, ale poprzez zmianę kierunku ludzkiej myśli.

• Książka koncentruje się przede wszystkim na wpływie pestycydów na ekosystemy, ale cztery rozdziały szczegółowo opisują ich wpływ na ludzi, w tym na rozwój nowotworów.
• Tą książką ta nieśmiała, ale odważna pisarka zakwestionowała praktyki naukowców z dziedziny rolnictwa i rządu. Wezwała wszystkich do zmiany sposobu, w jaki ludzkość postrzega świat przyrody.
• Opisując zagrożenia związane z pestycydami chemicznymi, jej książka doprowadziła do wprowadzenia krajowego zakazu DDT i innych pestycydów oraz zapoczątkowała ruch, który ostatecznie doprowadził do utworzenia amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA).

W odpowiedzi przemysł chemiczny oskarżył ją o rozpowszechnianie błędnych informacji i fabrykacje. Firmy chemiczne próbowały ją zdyskredytować, nazywając ją komunistką i histeryczką.

Carson zeznawała nawet przed Kongresem w 1963 r., wzywając do opracowania nowej polityki ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. “Milcząca wiosna” znajduje się na liście 100 najważniejszych książek popularnonaukowych XX wieku. W tej książce można przede wszystkim zobaczyć szacunek dla życia i natury.

Ukryta miłość Rachel Carson

W 1955 roku nawiązała związek z Dorothy Freeman. Dla świata zewnętrznego te dwie kobiety były wyłącznie bliskimi przyjaciółkami. Freeman, która miała wtedy 50 lat, wyszła za mąż, miała dzieci i starała się ukryć charakter ich związku.

Chociaż duża część ich korespondencji została zniszczona, na krótko przed śmiercią Rachel Carson, reszta tej miłosnej korespondencji została ujawniona przez wnuczkę Freeman, w 1995 roku w publikacji zatytułowanej: “As Ever, Rachel: The Letters of Rachel Carson and Dorothy Freeman, 1952-1964: An Intimate Portrait of a Remarkable Friendship”.

Rak piersi, nagrody i dziedzictwo

Poważnie chora na raka piersi, Carson zmarła dwa lata po wydaniu swojej książki. Później, w 1980 roku, została pośmiertnie odznaczona Prezydenckim Medalem Wolności. Co więcej, jej domy są uznawane za narodowe zabytki historyczne, a kilka nagród nosi obecnie jej imię.

Siedem lat później, w 1970 roku, Kongres utworzył Agencję Ochrony Środowiska. Było to bezpośrednią konsekwencją ruchu ekologicznego zainicjowanego przez Silent Spring (czyli Milczącą Wiosnę).

Dwa lata później, w 1972 r., rząd zakazał stosowania DDT, pestycydu, który przyczynił się wcześniej do zagłady symbolu amerykańskiej wolności – orła i innych ptaków z tej rodziny.

Kontrowersje

Dlaczego jednak szukając informacji o tej naukoznawczyni, spotykamy się z wielką jej krytyką? Krytycy jej działalności nazywają ją jedną z największych zbrodniarek swoich czasów. Wszystko to przez związek z DDT z malarią. Co mamy na myśli?

W 1940 roku naukowiec Paul Müller odkrył owadobójcze właściwości dichlorodifenylotrichloroetanu, a w 1948 otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla. Na początku lat 50-tych malaria zbierała ogromne żniwo wśród ludzi.

Zabijała kilka milionów osób rocznie (głównie w Indochinach, Malezji i Indonezji). Rozpylanie DDT nad miejscami lęgowymi komarów pozwoliły niemal zupełnie wyeliminować zagrożenie. Ale co istotne, publikacja książki Carson i wywołana nią panika – doprowadziły do zakazu stosowania tego środka, który pomagał walczyć z malarią. Jak wiemy choroba ta do dziś zabija.

To o czym warto jednak pamiętać bezwzględnie to strony z jakimi walczyła Carson. Ogromne lobbujące korporacje i przemysł chemiczny, przy tym potężny rząd.

• Wydano miliony dolarów na dyskredytacje jej działalności. Zwolennicy prawdy wskazują, że Carson wcale nie nawoływała do zakazu korzystania z DDT, a jedynie ograniczenia go.
• Jej obrońcy zwracają uwagę, że zakaz stosowania DDT wprowadzony w USA w 1972 roku nie obejmował innych państw, a w wielu DDT jest używane do dziś.

Międzynarodowy traktat, który zakazał stosowania DDT i innych pestycydów chloroorganicznych – to Konwencja sztokholmska z 2001 r. w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych (która weszła w życie w 2004 r.).

Co więcej, zawierała ona wyłączenie zalecenia stosowania DDT w celu zwalczania malarii do czasu znalezienia przystępnych cenowo substytutów.

Podsumowanie

Pewne jest to, że książka ta zmieniła świat. “Milcząca wiosna” powraca w dyskusjach nieustannie. Choć głównie jako inspiracja dla ruchów ekologicznych oraz praktyki bardziej uważnego przyglądania się poczynaniom dużych firm.