Prapłaziec: ryba z płucami

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Érica Terrón González

Ostatnia aktualizacja: 21 grudnia, 2022

Znana pod wieloma nazwami — prapłetwiec południowoamerykański, płazak — Lepidosiren paradoxa czyli prapłaziec jest rybą z płucami. Jest uważany za unikalnego i samotnego członka rodziny Lepidosirenidae. Jest to dość mało znane zwierzę w faunie subkontynentu południowoamerykańskiego.

Dlaczego ta ryba jest tak osobliwa? Wszyscy wiemy, że zwierzęta oddychające pod wodą robią to przez skrzela, jak więc może istnieć ryba z płucami? Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej.

Dwudyszne i ryby z płucami: prapłaziec oraz jego krewni

Dwudyszne to podklasa ryb blisko spokrewniona z tetrapodów— czyli zwierząt czteroczłonowych, a jedną z ich najbardziej typowych cech jest oddychanie płucne. Co więcej, istoty te posiadają również nozdrza otwarte na zewnątrz.

Jednak funkcją tych struktur nie jest oddychanie powietrzem – jak u innych kręgowców lądowych – ale wąchanie. Aby złapać powietrze, ryby te używają pysków i tak jak robią to płazy, przenoszą je do płuc połykając je.

Prapłaziec: ciekawostki i cechy charakterystyczne

To mało poznane zwierzę należy do grupy ryb znanych jako „dwudyszne”. Jest to prawdopodobnie jeden z najbardziej osobliwych okazów, jakie możemy znaleźć w faunie Ameryki Południowej.

Jego zdolność do oddychania płucami dała temu zwierzęciu wyraźne korzyści adaptacyjne. Najbardziej niezwykłe jest to, że jest w stanie przetrwać w porze suchej w ciekach wodnych, które wysychają w najgorętszych porach roku.

Co robi ryba, gdy jej siedlisko znika na kilka miesięcy? Zwierzę to kopie tunele w błocie, tworząc szereg podziemnych komór powietrznych około 30-40 cm pod ziemią.

Morfologia ryby z płucami

Młodociane okazy Lepidosiren paradoxa mają czarne ubarwienie ze złotymi plamkami. U dorosłych osobników kolor ten zmienia się na brązowy lub szary z ciemniejszymi plamami. Łuski, które je pokrywają, są bardzo małe i głęboko osadzone w skórze.

Dorosłe osobniki mają wydłużone i pulchne ciało – bardzo podobne do węgorza – i mogą osiągać do 125 cm długości i 20 kg wagi.

Parapłaziec ma małe oczy i spłaszczoną głowę. Jego płetwy piersiowe są smukłe i nitkowate. W przeciwieństwie do tego, płetwy miednicowe są dłuższe, grubsze i wystają do tyłu. Na koniec należy podkreślić, że płetwy nieparzyste – grzbietowa, ogonowa i odbytowa – są ze sobą zrośnięte.

W każdym razie, wszystkie płetwy łączą się z resztą ciała za pomocą jednej kości. Ta bardzo szczególna cecha odróżnia je od wielu innych ryb, ale zbliża je do kręgowców lądowych. Inną z wielu osobliwości tej ryby jest to, że otwór odbytu znajduje się po prawej stronie ciała.

Prapłaziec – zachowanie i nawyki

Siedlisko tej ryby znajduje się zwykle w wodach stojących, w których prąd jest łagodny lub w ogóle nie występuje, zazwyczaj z obfitą roślinnością, w rzekach i bagnach. Kiedy ich terytorium wysycha z powodu wysokich temperatur, zwierzęta te wchodzą w rodzaj letargu. Zoolodzy nazywają to zachowanie estywacją.

Przez cały czas przebywania w tym stanie zwijają się w kłębek i spowalniają metabolizm. Ponadto wydzielają warstwę śluzu, który uszczelnia wilgotność ich komory powietrznej, pozostawiając tylko dwa lub trzy małe otwory umożliwiające wentylację. W ten sposób są w stanie przeżyć, dopóki koryta rzek nie napełnią się ponownie wodą.

Zachowania reprodukcyjne

Wraz z nadejściem pory deszczowej, dorosłe osobniki zaczynają budzić się z letargu, by łączyć się w pary. Następnie przyszli rodzice budują gniazdo dla swoich młodych, oddychających przez skrzela. Są one dość podobne do kijanek płazów.

Samiec jest odpowiedzialny za pilnowanie samicy składającej jaja. Młode rodzą się z zewnętrznymi skrzelami, które szybko ulegają degeneracji i przekształcają się w ograniczony wewnętrzny system skrzeli.

Ponieważ środowisko w gnieździe jest zwykle ubogie w tlen, samica rozwija w płetwach piersiowych specjalne struktury, za pomocą których uwalnia powietrze. W ten sposób jej młode stopniowo rozwijają zdolność oddychania płucami, które zaczynają działać od siódmego tygodnia życia.

Dieta prapłaźca

W początkowym stadium rozwoju Lepidosiren paradoxa żywi się żyjącymi na dnie mięczakami i skorupiakami, a także larwami owadów i małymi rybami. W miarę wzrostu, dorosłe osobniki stają się wszystkożerne i włączają do swojej diety glony, łodygi i rośliny wodne. Rozdrabniają je masywnymi, zmineralizowanymi zębami.

Czy rozwój płuc jest adaptacją ewolucyjną?

Tak. Ogólnie rzecz biorąc, ryby dwudyszne przystosowały się do życia w siedliskach, które przez cały rok lub jego część – mają niskie stężenie tlenu. W ten sposób dzięki rozwojowi płuc prapłaźcom udaje się przetrwać nawet przy bardzo niskim poziomie stężenia tlenu. Dlatego też ich system skrzelowy zanika po kilku tygodniach życia.

Układ oddechowy tych ryb nie jest tak wyrafinowany, jak u zwierząt czysto lądowych. Na przykład, nie ma oskrzeli — czyli rurek, do których rozwidla się tchawica, aby przenosić powietrze do płuc. Mimo to, od lat pomaga im przetrwać w skądinąd nieprzyjaznym środowisku.