Brzana pospolita: siedlisko, charakterystyka i ciekawostki

Napisane i zweryfikowane przez psychologa Sara González Juárez

Ostatnia aktualizacja: 08 stycznia, 2023

Silna i wytrzymała brzana pospolita zamieszkuje rzeki Europy Środkowej i łatwo ją rozpoznać po czterech brzanach w pobliżu jej ujścia. Niestety, jego siła pływania i zadziorny charakter są tym, co motywuje wielu wędkarzy do jego ścigania.

Aby lepiej poznać ten gatunek, scharakteryzujemy go w jego naturalnym środowisku, zamiast skupiać się na jego pielęgnacji w domowym akwarium i ogólnie na zainteresowaniu ludzką rozrywką. Nie przegap niczego, bo tutaj znajdziesz prawdziwe oblicze brzany w całej jej okazałości.

Taksonomia i charakterystyka

Brzana, której naukowa nazwa brzmi Barbus barbus, jest rybą słodkowodną, którą łatwo rozpoznać po cechach, od których pochodzi jej nazwa – czterech brzytwach wyrastających z obwodu pyska. Należy do rzędu Karpiokształtnych (Cypriniformes) i rodziny karpiowatych (Cyprinidae), jest członkiem grupy taksonomicznej karpi.

Jest to wydłużona, prawie cylindryczna ryba o płaskim brzuchu. Może osiągnąć ponad pół metra długości i prawie 2,7 kilograma wagi, w zależności od siedliska i pożywienia dostępnego w jego środowisku. Mimo że nie ma wyraźnych cech wskazujących na dymorfizm płciowy, samice są zwykle znacznie większe od samców.

Siedlisko brzany pospolitej

Brzana pospolita występuje w rzekach zachodniej i środkowej Europy od północnych Pirenejów po Rosję i Litwę. Została sztucznie wprowadzona do północnych Włoch i zachodniej Anglii.

Większość ławic brzany żyje w szybkich wodach, gdzie łatwo się przemieszczają ze względu na ich silne zdolności pływackie i hydrodynamiczną morfologię. Są to zazwyczaj czyste wody z dużą ilością tlenu i żwirowym lub kamienistym dnem, wśród których znajdują pożywienie lub schronienie, kiedy muszą odpocząć.

Pożywienie

Brzany są wszystkożerne i oportunistyczne, tzn. żywią się wszystkim, co jest dla nich dostępne.

Mimo to jego dieta składa się głównie z robaków, mięczaków i larw, które kryją się pod dnem rzeki. Zjada również rośliny, które znajdzie wokół siebie, jaja i larwy innych gatunków.

Dzięki swoim kolcom jest w stanie je znaleźć, ponieważ są one wrażliwe. Używa ich również do usuwania małych kamyków z dna, podczas gdy większe kamienie usuwa ustami.

Zdolność do wytrzymania silnego nurtu rzeki daje im przewagę nad innymi gatunkami, ponieważ konkurencja o pokarm jest znacznie mniejsza.

Zachowanie brzany pospolitej

Jest rybą dzienną (choć jest bardziej aktywna o świcie i o zmierzchu) i stadną. Grupują się w ławice o różnej wielkości, które nigdy się nie rozdzielają, więc łatwo jest zobaczyć, jak szukają pożywienia na dnie rzeki, odpychając pyskami kamyki.

Z drugiej strony, kiedy zimą woda się ochładza, ich żerowanie ustaje i zapadają w letarg, który trwa do wiosny. W tym celu znajdują schronienie w skałach na dnie rzeki, gdzie inne gatunki mają trudności ze znalezieniem pożywienia.

Rozmnażanie

Po przebudzeniu z hibernacji sezon rozrodczy rozpoczyna się w maju i czerwcu, zazwyczaj gdy temperatura wody jest wyższa niż 15°C. Zazwyczaj migrują do miejsc, gdzie mogą znaleźć pożywienie. Zwykle migrują na tarliska z szybką wodą, gdzie rozpoczynają się zaloty. Samice prowadzą do wybranego miejsca, a za nimi podąża długa linia samców. Stosują takie taktyki jak pluskanie, pływanie obok lub ukradkowe zapłodnienie jaj.

Ukradkowe zapłodnienie jest jedną z najczęściej stosowanych taktyk. W jednym tarle może uczestniczyć do 130 samców.

Samica uderza ogonem w żwir, aby oczyścić go z mułu i stworzyć otwór, w którym może złożyć jaja, zabezpieczając je przed prądami wodnymi, a następnie zakrywa je ponownie. Tydzień później wykluwają się młode, które pozostają w żwirze przez kilka tygodni, żywiąc się workiem żółtkowym.

Jest to gatunek wolno rosnący, który nie zapuszcza się w silne prądy, dopóki nie rozwinie muskulatury. Do tego czasu będą się żywiły małymi bezkręgowcami w żwirze.

Status brzany pospolitej

Ze względu na szeroki zasięg występowania, brzana pospolita nie jest obecnie uważana za zagrożoną, dlatego nadano jej status Najmniejszej Troski (LC). Nie oznacza to jednak, że nie są wolne od zagrożeń, takich jak zanieczyszczenie rzek czy wprowadzanie obcych gatunków, takich jak sum (Silurus glanis).

Modyfikacje systemu naturalnego również mają na nie wpływ, zwłaszcza gdy bieg rzek jest zmieniany w celu wykorzystania wody.

Ich liczebność w niektórych rejonach gwałtownie spada, ale działania ochronne praktycznie nie istnieją. Możliwe, że z biegiem lat ta imponująca ryba w końcu zniknie z rzek, jeśli nie uda nam się jej ochronić.