Antybiotyki i odporność u zwierząt gospodarskich

Napisane i zweryfikowane przez weterynarza Eugenio Fernández Suárez

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Oporność na antybiotyki jest kwestią, która budzi coraz większe obawy odnośnie naszego zdrowia. Uznaje się to za bardzo poważny problem zdrowia publicznego.

Żyjemy w szczególnych czasach, warto więc zastanowić się także nad tym aspektem zdrowia naszych społeczeństw. Jak antybiotyki zmieniły naszą rzeczywistość? Dowiedzmy się tego razem, w tym artykule.

Szacuje się, że w samej Hiszpanii 2 500 zgonów rocznie spowodowanych jest opornością na antybiotyki i przewiduje się, że liczby te mogą z czasem znacznie wzrosnąć. Mówi się, że antybiotykoodporność to jeden z grzechów głównych naszych cywilizacji.

Czym jest odporność na antybiotyki, tzw. antybiotykoodporność?

Aby zrozumieć ten problem, musimy zdać sobie sprawę, że antybiotyki są produkowane przez bakterie, w sposób naturalny. Są więc bronią używaną przez wiele gatunków mikroorganizmów.

Istnieją przed nimi mechanizmy obronne, takie jak antybiotykoodporność, wypracowana przez lata naszych niekonsekwencji i braku wyobraźni.

Wprowadzenie w czasie II wojny światowej antybiotyków jako leków w medycynie człowieka wyzwoliło ilość substancji antybiotykowych, z którymi bakterie mają do czynienia, powodując brutalną selekcję naturalną.

Zasadniczo to, co się dzieje, to fakt, że antybiotyki zabijają te bakterie, które nie są oporne na zastosowany antybiotyk. Zastosowanie prawidłowych dawek w odpowiedniej chorobie pozwala zabić prawie 100% populacji bakterii.

• Jednakże błędy w stosowaniu leków mogą doprowadzić do tego, że odsetek bakterii o mniejszej lub większej odporności przetrwa. Oznacza to, że poddając się niewłaściwym zabiegom antybiotykowym, zachęcamy szkodliwe bakterie do przeżycia.
• Bakterie te mogą przekazywać geny, które pomagają im oprzeć się lekom, zarówno ich następcom, jak i innym bakteriom.
• Zaś kolejne błędne kuracje mogą dodatkowo wzmocnić to zjawisko, tworząc wielooporne bakterie w organizmie.

Oporność na antybiotyki w medycynie weterynaryjnej

Zdrowie człowieka odgrywa ogromną rolę w rozprzestrzenianiu się oporności na antybiotyki. Leczenie chorób wirusowych za pomocą antybiotyków – gdy są one przeznaczone do leczenia chorób bakteryjnych – lub nieprzestrzeganie wytycznych czy stosowanie starych tabletek, dedykowanych innym schorzeniem – to praktyki, które potęgują problem.

Prawdą jest jednak, że oporność na antybiotyki ma również swoje źródło w dziedzinie weterynarii. Ma to miejsce zarówno u zwierząt domowych, jak i (nawet zwłaszcza) u zwierząt gospodarskich, hodowlanych.

Niektóre branże i farmerzy mają tendencję do podawania antybiotyków całym swoim połogom, jako środek zapobiegawczy. Ma to swoje ogromne konsekwencje dla środowiska.

Zakażenia i inne choroby u zwierząt gospodarskich można leczyć z większą ostrożnością. Niestety Hiszpania, wraz z Cyprem i Włochami, są jednymi z krajów, które podają najwięcej antybiotyków zwierzętom gospodarskim.

Gdzie stosuje się antybiotyki w żywności?

Tutaj powinniśmy pamiętać, że nie tylko jest ważne to co jemy, ale też co jadło, to co zjedliśmy. Eksperci wskazują, że analizując stosowanie antybiotyków w żywności, należy zwrócić uwagę na trzy gatunki zwierząt: trzodę chlewną, drób, bydło, produkcję mięsa i mleka.

Najczęściej stosuje się antybiotyki tetracyklinowe: naturalne, pierwszej generacji lub półsyntetyczne. Ich mechanizm polega na hamowaniu biosyntezy białka.

W Polsce wykazujemy dużo trzody chlewnej i drobiu. Zatem u nas stosowanie antybiotyków jest rozłożone głównie na dwie grupy produkcyjne.

Plany naprawcze i narzędzia obronne a antybiotyki

Istnieje wiele narzędzi obronnych, które zostały wprowadzone zarówno na poziomie zdrowia ludzkiego, jak i tego weterynaryjnego w walce z opornością na antybiotyki.

Od sieci weterynaryjnego nadzoru oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe utworzonej w Madrycie, po krajowy plan oporności na antybiotyki lub PRAN. Wspomnieć należy też o planach wraz z takimi agencjami jak ECDC, WHO lub EFSA.

Z tych instytucji i planów strategicznych staramy się doprowadzić zarówno medycynę ludzk, jak i weterynaryjną do bardziej racjonalnego stosowania antybiotyków, poprzez współpracę weterynarzy i lekarzy.

O czym powinno się pamiętać?

Po pierwsze, uważa się, że niezbędne jest monitorowanie stosowania tych leków. Zarówno w odniesieniu do zdrowia ludzi, jak i zwierząt, a także pojawiania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Z drugiej strony, organizacje takie jak WHO wzywają do zidentyfikowaniaantybiotyków krytycznych, które są ważne w leczeniu bakterii wieloopornych. Wzywają też do ograniczenia ich stosowania, gdy nie są one absolutnie niezbędne.

• Kontrola tych oporów odbywa się na wielu frontach. Obejmuje sieci laboratoriów, promowanie identyfikacji, testów diagnostycznych i czułości lub tworzenie wytycznych dobrych praktyk.
• Poprawa higieny i bezpieczeństwa biologicznego ograniczyłaby liczbę zakażeń, co zoptymalizowałoby stosowanie antybiotyków.

Podsumowanie

Od 1986 roku kilka krajów europejskich zaczęło wprowadzać zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu.

Dlatego też zadaniem ogółu naszego społeczeństwa jest to, aby stać się świadomym odpowiedzialnego stosowania antybiotykoterapii. Musimy też respektować zarówno wytyczne naszych lekarzy podczas leczenia nas samych, jak i wytyczne naszych lekarzy weterynarii podczas leczenia naszych zwierząt domowych.

A przede wszystkim, istotne jest aby nie popaść w sidła pseudonauki, takich jak homeopatia, które nie tworzą reakcji obronnej, ponieważ nie wywołują skutków.

Powszechnie mówi się o stosowaniu chemioterapeutyków, w produkcji mięsa. Niestety resorty rolnictwa nie publikują żadnych danych dotyczących zużycia tych środków na poszczególne zwierzęta. Wiemy jednak że z roku na rok rośnie sprzedaż i zużycie tych środków.

Problem narastania antybiotykoodporności polega na tym, że leki, które stosujemy u zwierząt, potem pojawiają się w środowisku.