Mrówki odontomachus: siedlisko i charakterystyka

Napisane i zweryfikowane przez biologa Cesar Paul Gonzalez Gonzalez

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Mrówki to jedne z najlepiej przystosowanych owadów, jakie istnieją, ponieważ można je znaleźć na prawie każdym kontynencie świata. Choć zazwyczaj są dość małe, niektóre okazy prezentują niesamowite mechanizmy polowania. Przykładem tego są mrówki odontomachus, które mają szczęki działające jak potężna sprężyna.

Mrówki, które mają te zmodyfikowane struktury gębowe, są częścią podrodziny Ponerinae, która obejmuje również gigantyczne mrówki paraponera clavata i wiele innych gatunków o potężnych szczękach i żądłach. Czytaj dalej i dowiedz się więcej o tych niesamowitych mrówkach.

Gdzie żyją mrówki odontomachus?

Te mrówki żyją w tropikalnych regionach kilku krajów, ale są znacznie bardziej zróżnicowane w Azji. Dlatego wolą żyć w lasach umiarkowanych, gdzie występuje duża wilgotność i różnorodność ofiar. Ponadto do zakładania gniazd wykorzystują wilgotne gleby, ściółkę lub gałęzie drzew.

Jakie są mrówki odontomachus?

Te mrówki należą do największych, jakie istnieją, ponieważ mają od 4 do 20 milimetrów długości. Podobnie jak wiele innych owadów, ciało tych okazów podzielone jest na 3 różne sekcje: głowę, tułów i odwłok. Ostatnie 2 części przedstawiają typową „talię osy” jako punkt zaczepienia, co jest charakterystyczną cechą błonkoskrzydłych.

Główną cechą charakterystyczną tych organizmów są ich gigantyczne, zębate szczęki w kształcie szczypiec. Owady te używają ich jak pułapki, ponieważ są w stanie zamknąć tę strukturę w zaledwie 0,1 mikrosekundy. Dzięki temu mają szybkie, śmiercionośne narzędzie do polowania na swoją zdobycz.

Choć może na to nie wyglądać, mechanizm działania tej struktury jest dość złożony, gdyż za aktywację pułapki odpowiedzialne są czułe “włoski”. Mrówki otwierają swoje ogromne “szczypce” o 180 stopni i czekają, aż ich ofiara dotknie włosków. Ruch zamykania jest tak szybki, że ofiara nie może zareagować, co zapewnia idealne polowanie na drapieżnika.

Rasy w obrębie mrówek odontomachus

Jak większość mrówek z rodziny Formicidae, mrówki odontomachus mają kilka kast w obrębie gniazda. Każdy z nich wykazuje inne cechy, gdyż specjalizuje się w wykonywaniu określonych zadań na rzecz kolonii. W zasadzie można powiedzieć, że każdy osobnik w mrowisku ma od urodzenia określoną rolę:

• Robotnice: zajmują się polowaniem, zbieraniem pożywienia i obroną gniazda, dlatego ta rasa ma szczęki pułapkowe. U niektórych gatunków robotnice są zdolne do składania jaj i służą jako zastępcze królowe po śmierci głównej matki.
• Samce (skrzydlate lub bezskrzydłe): są kopulatorami mrowiska i kojarzą się z królowymi, aby je zapłodnić i wydać płodne jaja. Rasa ta rodzi się z niepłodnych jaj i występuje tylko w okresie rozrodczym mrowiska.
• Królowa (skrzydlata lub nieskrzydlata): jest głównym reproduktorem gniazda, odpowiedzialnym za produkcję wszystkich pozostałych kast. W tych gatunkach królowa przyczynia się również do zbierania pożywienia i polowań, dlatego dochodzi do prezentacji szczęk pułapkowych.
• Niezapłodnione królowe lub dziewicze księżniczki (skrzydlate lub nieskrzydłe): te królowe są odpowiedzialne za tworzenie nowych kolonii, ale muszą zostać zapłodnione przez samce i migrować w nowe miejsce. Rasa ta występuje tylko w okresie rozrodczym mrowiska.

Co jedzą mrówki odontomachus?

Te formicidae są uważane za generalistów, ponieważ są w stanie żywić się szeroką gamą organizmów. Według artykułu opublikowanego w czasopiśmie naukowym Annals of the Entomological Society of America, ta elastyczność pozwala im dostosować się do zmian pór roku.

Innymi słowy, mrówki zmieniają swoją dietę co sezon, aby zapewnić wystarczającą ilość ofiar i nie brakuje im zasobów. W rezultacie żywią się szeroką gamą małych stawonogów, owoców, nasion i nektaru.

Jak polują?

Po pierwsze, mrówki otwierają szczęki o 180 stopni, aby aktywować swój mechanizm. Po ustaleniu pozycji ich struktury gębowej, zaczynają posuwać się naprzód, eksplorując teren za pomocą swoich czułków. Podczas polowania, mięśnie owada są gotowe do zamknięcia szczypiec, ale nie robi tego, dopóki nie zostaną pobudzone jego włosy szczęki.

W ten sposób mrówka dba o to, aby pułapka została aktywowana tylko wtedy, gdy przed nią pojawi się owad. W przeciwnym razie mechanizm pozostaje gotowy do działania w dowolnym momencie. Wszystko to nie gwarantuje schwytania jego ofiary, gdyż w kilku przypadkach udaje mu się uciec. W takim przypadku mrówka nie doznaje obrażeń, ponieważ jej szczęka zatrzymuje się zanim uderzy w część analogiczną.

Czy istnieją inne rodzaje mrówek ze szczękami odontomachus?

Chociaż wydaje się to wyjątkową cechą, te przypominające pułapki szczęki są obecne w innych grupach taksonomicznych. Z tego powodu rodzaj Odontomachus nie jest jedynym, który może zawierać mrówki tego stylu. Przykładami tego są następujące gatunki:

• Anochetus: ta grupa jest najbliższa Odontomachus i obie należą do tej samej podrodziny (Ponerinae). Właściwie jedyną różnicą między nimi jest kształt głowy, ponieważ szczęki zachowują ten sam mechanizm, ale z niewielkimi, mało dostrzegalnymi różnicami w ich kształcie.
• Myrmoteras: te organizmy mają mechanizm szczęk-pułapki bardzo podobny do mechanizmu Anochetus i Odontomachus. Jednak jego grupa nie jest spokrewniona z żadnym z nich. W przeciwieństwie do poprzednich, jego szczęka ma bardzo wyraźne zęby, a mechanizm uruchamiany jest za pomocą długich, czułych „włosów”, które znajdują się w samym środku.
• Strumigenis: a grupa uzyskała swoje szczęki pułapkowe niezależnie, gdyż nie jest spokrewniona z poprzednimi taksonami. Z tego powodu budowa ich jamy gębowej przypomina raczej kleszcze medyczne niż kleszcze. Również wielkość żuchwy jest zwykle mniejsza niż u innych mrówek.

Szczęki służą nie tylko do polowania

Chociaż główną funkcją szczęk pułapki jest polowanie, mrówki opracowały strategie pozwalające na wykorzystanie ich na inne sposoby. Niektóre narzędzia, które ma ta niesamowita konstrukcja, to:

1. Kopanie: ponieważ są one dość długie, żuchwa działa idealnie jak łopata, więc owady te mogą szybko budować tunele w mrowisku.
2. Obrona: nawet jeśli przeciwnik nie wpadnie w pułapkę, siła z jaką zamykają się potężne pazury powoduje falę uderzeniową, która może odrzucić intruzów. W ten sposób używają swoich szczęk jak karabinu pneumatycznego do odstrzelenia każdego najeźdźcy.
3. Ucieczka: kiedy mrówka jest w bezpośrednim niebezpieczeństwie, używa tego potężnego działa powietrznego w odwrotnym kierunku, ponieważ może odskoczyć od zagrożenia.
4. Pielęgnacja jaj: chociaż struktura gębowa jest zwykle zdolna do niszczenia i cięcia całych owadów, może być również używana jako delikatny pazur. Dzięki temu robotnice są w stanie opiekować się jajami kolonii bez ryzyka przypadkowego ich zgniecenia.

Drapieżniki, które również są ofiarami

Jest prawdopodobne, że na pierwszy rzut oka mrówki te mogą wydawać się niezwyciężone, ponieważ posiadają potężną, śmiercionośną broń. Nie wszystko w naturze jest takie proste, bo nawet te niesamowite organizmy mają dobrze przystosowane drapieżniki do ich polowania.

Ulubiony łowca niektórych z tych gatunków jest znany jako Formica archboldi, inny gatunek mrówek, który kamufluje się, by złapać swoją zdobycz. W tym celu wykorzystuje ten sam „zapach” co mrówka odontomachus, która jest w stanie przeniknąć, zdobyć jej zaufanie i pożreć ją, gdy jest zaniedbywana.

Jakby tego było mało, ten drapieżnik nie tylko kończy życie swojej niczego niepodejrzewającej ofiary, ale także wykorzystuje części ciała do ozdabiania swojego gniazda. Pomimo swojego dzikiego wyglądu, mrówki odontomachus nie mogą wiele zdziałać przeciwko swojemu niesamowitemu drapieżnikowi.