Poczucie czasu – czy zwierzęta też je odczuwają?

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Poczucie czasu jest kolejnym aspektem ewolucji i cechą przetrwania wielu gatunków. Istnieją badania sugerujące, że dla muchy świat wydaje się poruszać około siedem razy wolniej niż dla ludzi. Czy możemy powiedzieć, że muchy żyją w świecie w zwolnionym tempie? Dowiedz się więcej.

Czy powinniśmy im zazdrościć? Co determinuje upływ czasu? Czy upływa bezwzględnie, czy zależy od naszej percepcji? Czy muchy korzystają na tej cesze ?

Niektóre zwierzęta i owady, szczególnie te o małych gabarytach i szybkiej przemianie metabolicznej (dajmy na to kolibry) zdobywają więcej informacji w mniejszym okresie czasu. Oznacza to, że odczuwają one czas upływający wolniej niż inne zwierzęta o wolniejszym metabolizmie (w tym ludzie).

Międzynarodowa grupa naukowców z Trinity College Dublin, w tym naukowców z Uniwersytetu w Edynburgu i Uniwersytetu St Andrews: ukazała, że zdolność zwierząt do postrzegania czasu jest związana między innymi z ich metabolizmem. 

Poczucie czasu – jak je mierzymy?

Pomyślmy teraz, że wszystkie ekrany telewizyjne, komputerowe i filmowe migoczą. Migające światło dostarcza ludzkiemu oku złudzenie stałych obrazów, co wynika z wysokich częstotliwości, przy których pracują te ekrany.

Zmierzono więc względne postrzeganie czasu unikalne dla każdego gatunku. Nazywamy to progiem krytycznej częstotliwości migotania światła (CFF, ang. critical flicker/fusion frequency).

Jest to moment, w którym błyski światła zdają się zlewać w oczach odbiorcy. W ten sposób obiektywnie przerywane źródło światła daje iluzję bycia stałym.

Jest to najniższa częstotliwość regularnie padających na tę samą część siatkówki obrazów (np. kadrów filmowych, błysków świetlnych), przy której układ wzrokowy już nie rozróżnia poszczególnych impulsów, lecz odbiera je jako obraz ciągły.
-Definicja: Encyklopedia PWN-

Aby zbadać tę zdolność, badacze pokazują zwierzętom szybko migające światło. Jeżeli światło miga wystarczająco szybko, zwierzęta (oraz ludzie) postrzegają je jako światło stałe, pulsujące.

Zachowanie zwierzęcia lub jego aktywność mózgu mierzone są za pomocą elektrod. Ujawnia się najwyższą częstotliwość, z jaką każdy gatunek odbiera światło jako migające.

Zwierzęta, które mogą wykryć mruganie na wyższych częstotliwościach, postrzegają czas w lepszej rozdzielczości. Innymi słowy, ruchy i zdarzenia będą się rozwijać wolniej do nich – przypominać może to wolnobieżne unikanie pocisku w filmie akcji.

Poczucie czasu u człowieka – najważniejsze informacje

Kiedy pukamy do drzwi, my ludzie odbieramy zbiór jednoczesnych zdarzeń, łączących dźwięk, wzrok i dotyk. W rzeczywistości informacja – w swoich różnych formach pochodząca z tego samego źródła – płynie do mózgu różnymi drogami.

W rzeczywistości informacje docierają do centrów przetwarzania w różnym czasie. Dlatego uzasadnione jest założenie, że mózg musi połączyć kontrolę sensoryczno-motoryczną i przetwarzanie informacji, abyśmy mogli postrzegać nasze “teraz”.

• Opierając się na tych faktach, eksperci uważają, że interpretacja różnych modalności sensorycznych, które wydają się występować jednocześnie – wymaga przetwarzania informacji charakterystycznych dla ludzkiego mózgu.

Ten proces jest tym, co możemy nazwać poczuciem i postrzeganiem czasu u człowieka.

W przypadku innych zwierząt i gatunków, na postrzeganie upływu czasu wpływa sposób, w jaki ich system sensoryczny radzi sobie z informacjami o pozycji i prędkości.

Rozmiar i poczucie czasu – jak czas mija wśród mniejszych i większych organizmów?

Muchy potrafią wykryć błysk światła do czterech razy szybciej niż ludzie. To wyjaśnia, w jaki sposób mogą one uniknąć naszej łapki na muchy i usilnych prób ich eliminacji.

Muchy postrzegają nasz “czas” jako zachodzący w zwolnionym tempie, co daje im wystarczająco dużo czasu na ucieczkę. Oczywiście, czas faktycznie mija w tym samym tempie. 

Czyż to nie jest fascynujące? Oczy muchy wysyłają swoiste aktualizacje do swojego mózgu znacznie częściej niż oczy człowieka. Co więcej ich procesy psychiczne są równie szybsze niż nasze.

• Badania sugerują również, że im mniejsze jest zwierzę i im szybsze tempo jego metabolizmu, tym wolniej będzie ono wyczuwało upływ czasu.
• Badane zwierzęta obejmowały ponad 30 gatunków, w tym gryzonie, węgorze, jaszczurki, kurczęta, gołębie, psy, koty i żółwie skórzaste.

Badania sugerują, że u wielu gatunków percepcja czasowa jest bezpośrednio związana z wielkością.

Badania te podkreślają znaczenie percepcji czasu u zwierząt. W przyrodzie zdolność do postrzegania czasu w bardzo małej skali może mieć znaczenie oscylujące między życiem a śmiercią.

Tajne ścieżki komunikacyjne

Ekologia dla organizmu ma związek ze znalezieniem niszy, w której może on odnieść sukces i w której nikt inny nie może go zastąpić.

Faktem jest, że  rejestr słuchowy wielu zwierząt pozwala im na wychwytywanie dźwięków na płaszczyznach i w rejestrach, w których ucho ludzkie nie działa. Podobnie, możliwe jest, że niektóre zwierzęta mogą wykorzystać różnice w postrzeganiu czasu pomiędzy gatunkami na swoją korzyść.

Na przykład, wiele gatunków, takich jak muchy i zwierzęta głębinowe – używają migających świateł jako sygnałów. Możliwe, że większe i wolniejsze gatunki drapieżne mogą nie być w stanie zdekodować tych sygnałów.

Jeśli system wizualny drapieżnika nie jest wystarczająco szybki, ta wizualna komunikacja może dać sygnalizatorom tajny kanał komunikacji.

Podsumowanie – jak czas upływa u zwierząt

Jeden “psi rok” podobno równa się siedem ludzkich lat. Ale czy jeden rok to siedem lat dla psa? Dowody wskazują, że różne gatunki rzeczywiście doświadczają upływającego czasu w różnych skalach.

• Ostatnie badania nad zachowaniami zwierząt pokazują, że masa ciała i tempo metabolizmu determinują sposób, w jaki zwierzęta różnych gatunków postrzegają czas.
• Jest jeszcze cała masa wiedzy do zdobycia o postrzeganiu czasu u zwierząt. Wspomniane badania sugerują, że percepcja czasu jest wciąż mało zbadanym wymiarem.
• Daje to więc pole popisu dla naukowców, w którym wciąż głodni jesteśmy informacji i nowych naukowych faktów.

Wyniki te pokazują, że różnice w odczuciu czasu przez myszy i słonie nie są arbitralne, ale są raczej precyzyjnie dostrajane przez interakcje z ich otoczeniem.

Potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć, jak zwierzęta wykorzystują swoje zdolności w zwolnionym tempie.  Możliwe jest, że istnieją aspekty życia zwierząt, które mogą być wiąż niewidoczne dla naszych oczu.