Dlaczego niektóre matki zjadają swoje potomstwo?

Dlaczego niektóre matki zjadają swoje potomstwo? Zjawisko zjadania swojego potomstwa jest nie do pomyślenia dla żadnej istoty ludzkiej. W naszych genach mamy zapisany kanibalizm jako tabu, a dzieciobójstwo jest jedną z najgorszych zbrodni, jakie możemy sobie w dzisiejszym społeczeństwie w ogóle wyobrazić.

Warto jednak odpowiedzieć sobie na pytanie, jaki cel adaptacyjny ma to zachowanie. Najbardziej logiczną rzeczą dla człowieka byłoby myślenie o utrwalaniu genów.

Jeśli nie ma potomków, gatunek wymiera. Dlatego pomysł zjedzenia naszego potomstwa wydaje się nam aktem samozniszczenia. Ale nie wszystkie gatunki są odlane z tej samej formy.

Ewolucyjna skuteczność kanibalizmu

Wydaje się logiczne, że najlepszym sposobem na utrwalenie gatunku jest posiadanie jak największej liczby dzieci. Refleksje na ten temat pojawiają się jednak w kontekście posiadania wystarczających środków na ich utrzymanie, a także zapewnienie bezpiecznego schronienia i znalezienie partnera do ich wychowania. W przypadku zwierząt nie zawsze tak jest.

Podczas gdy ludzie zwykle rodzą jedno dziecko na raz (czasami zdarzają się bliźnięta, trojaczki, ostatni ekstremalny poród przyniósł na świat dziewięcioraczki –  przypadek z Maroko) inne zwierzęta mogą mieć mioty liczące ponad dziesięć sztuk. Ponadto w przyrodzie muszą bronić się przed drapieżnikami, a czasami możliwości rozmnażania są ograniczone, a czas krótki.

W takim przypadku, jeśli wbrew wszelkim przeciwnościom całe potomstwo przeżyje, może to doprowadzić do śmierci rodzica, a tym samym do śmierci jego małych. Często najlepszą rzeczą dla przetrwania gatunku jest zmniejszenie liczby potomstwa lub porzucenie go. Dzięki temu rodzic może mieć w przyszłości więcej potomstwa.

Dlaczego niektóre matki zjadają swoje potomstwo?

Wiemy już, że w przypadku niektórych gatunków utrzymanie potomstwa jest skomplikowane. Zjawisko to było badane przez długi czas ze względu na kontrowersje, jakie powoduje. Jako przykład tego fascynującego fenomenu przedstawiamy tutaj trzy główne teorie wyjaśniające, dlaczego niektóre matki zjadają swoje potomstwo. Uwzględniamy również kilka ciekawych przypadków.

1. Chomiki i kontrola jakości miotu

Popularna historia głosi, że matki chomików i inne gryzonie zjadają swoje młode. Może to zabrzmieć drastycznie, ale pomyślmy o tym w ten sposób: samice chomików mogą mieć ponad dziesięć małych chomików.

Zasoby potrzebne takiej matce do utrzymania dziesięciorga potomstwa, czyli energia, produkcja mleka, żerowanie i wiele innych, mogą zagrozić przetrwaniu jej lub samego miotu. Nie przynosi to korzyści żadnej z zaangażowanych stron.

W ramach eksperymentów przeprowadzonych na chomikach w niewoli zauważono, że zachowanie matki chomika zmienia się, gdy liczba młodych zostaje sztucznie zmodyfikowana. Usunięcie potomstwa powoduje ustanie kanibalizmu rodziców. Dzieje się wręcz przeciwnie: jeśli do miotu doda się więcej potomstwa, matki zaczynają zjadać swoje potomstwo.

Wyjaśnienie, jakie naukowcy podali dla tego typu zachowań, jest następujące. Matka w ten sposób rozwiązuje jednocześnie dwa problemy. Po pierwsze, pozyskuje składniki odżywcze i energię na drodze kanibalizmu. Po drugie, redukuje miot, co zwiększa szanse na przeżycie pozostałego potomstwa.

2. Potomstwo jako zasób awaryjny

Szukając przyczyny, dla której matki zjadają swoje potomstwo, często znajdujemy ją w pewnych prognozach na przyszłość. Kiedy drapieżnik atakuje i nie ma opcji, by bezpiecznie opuścić siedlisko czy gniazdo, często najbardziej adaptacyjną opcją jest porzucenie gniazda z całą „zawartością” i oczekiwanie na przyszłą okazję do posiadania kolejnego miotu.

Dobrym tego przykładem jest Lacerta mabouya, gad pochodzący z Antyli. Kiedy inne zwierzę atakuje jego gniazdo, próbując żerować na jego jajach, samica zjada je wcześniej. Tak więc, gdy matka zjada swoje potomstwo, uniemożliwia drapieżnikowi osiągnięcie celu. Wykorzystuje również energię dostarczoną przez ten akt kanibalizmu, aby ponownie się rozmnażać.

3. Nie tylko matki zjadają swoje potomstwo

W świecie morskim znajdujemy również przykłady rodziców jedzących swoje potomstwo, ale tym razem są to ojcowie. To ciekawy przypadek samca babki piaskowej/małej (Pomatoschistus minutus), który po zapłodnieniu kilku samic opiekuje się nimi aż do wyklucia się małych rybek.

Problem pojawia się, gdy wyklucie się jednego z jaj trwa zbyt długo. Ponieważ samiec nie opuszcza gniazda, dopóki nie wyklują się wszystkie młode, czasami zjada je, aby zaoszczędzić czas i móc kontynuować poszukiwania nowych gniazd do zapłodnienia.

Podsumowując: zwróćmy uwagę, jak ważne jest zachowanie równowagi między kosztami wychowania. W przeciwnym razie zarówno miot, jak i rodzice mogą zginąć. W ten sposób dekonstruujemy nieporozumienia, które uniemożliwiają nam zrozumienie innych żywych istot wokół nas.