Co to są mapy rozmieszczenia bioróżnorodności i do czego służą?
Napisane i zweryfikowane przez biologa Miguel Mata Gallego
Mapy rozmieszczenia bioróżnorodności to narzędzia używane przez biologów do opisywania wzorców, w jakich rozmieszczone są żywe istoty na naszej planecie. Znajomość siedlisk gatunków jest kluczowa dla ich ochrony. W jego przygotowaniu bierze się pod uwagę ogromną ilość czynników.
W jaki sposób tworzone są mapy rozmieszczenia i według jakich kryteriów? Jakie czynniki powodują, że gatunki żyją tam, gdzie żyją? Na wszystkie te pytania odpowiemy w kolejnych wierszach.
Rozmieszczenie różnorodności biologicznej: czynniki wpływające na nią
Przeróżne gatunki zwierząt i roślin, które zamieszkują naszą planetę, mają odrębne wymagania życiowe. Niektóre gatunki lubią zimne miejsca w obszarach polarnych. Z kolei inne zwierzęta preferują warunki ekstremalnej wilgotności i wysokiej temperatury lasów równikowych, jak w przypadku orangutanów.
Niszą ekologiczną nazywamy zbiór biotycznych i abiotycznych wymagań, które dany gatunek musi spełnić, aby przetrwać. Nisza ekologiczna to zespół czynników, w których gatunek czuje się komfortowo, czyli w optymalnych warunkach do życia.
Nisza ekologiczna jest kształtowana głównie przez warunki temperatury, wilgotności, rodzaj gleby i inne parametry środowiska, które są czynnikami abiotycznymi. Jeśli chodzi o czynniki biotyczne, zwierzęta muszą żyć wszędzie tam, gdzie znajduje się ich pożywienie, a konkurencja o te same rodzaje zasobów jest niewielka.
Ogólne wzorce rozmieszczenia różnorodności biologicznej
Po wyjaśnieniu na jakiej podstawie rozmieszczają się gatunki, możemy wyróżnić kilka ogólników dotyczących rozmieszczenia różnorodności biologicznej na poziomie lądowym.
Bardzo ważnym zjawiskiem związanym z tym zagadnieniem jest tzw. jest równoleżnikowy gradient różnorodności. Ogólnie rzecz biorąc, postulat ten wskazuje, że różnorodność biologiczna jest największa w okolicach równika i stopniowo maleje w miarę zbliżania się do biegunów, z wyjątkiem pustyń.
Dzieje się tak dlatego, że na równiku panują najbardziej odpowiednie warunki dla ogromnej liczby gatunków: wysokie temperatury, promieniowanie słoneczne i wysoka wilgotność względna. Wszystko to sprzyja pojawieniu się większej ilości roślinności, co zazwyczaj przekłada się na większą ilość zwierząt.
Ogólnie rzecz biorąc, cieplejsze i bardziej wilgotne miejsca charakteryzują się większą różnorodnością biologiczną niż miejsca zimniejsze i bardziej suche. Dzieje się tak dlatego, że rośliny, które stanowią podstawę piramidy troficznej, mają tendencję do lepszego wzrostu w takich warunkach.
Jak powstają mapy?
Pierwotnie mapowanie rozmieszczenia gatunków zwierząt wiązało się z przeprowadzaniem żmudnych spisów powszechnych tam, gdzie istniały gatunki.
W tych przypadkach liczono osobniki i szacowano ich rozmieszczenie. Zaczęło się to robić w XVII wieku, kiedy pierwsi przyrodnicy zaczęli opisywać i liczyć znalezione gatunki.
Obecnie techniki te uległy znacznej poprawie i opierają się na modelach matematycznych. Niektóre programy statystyczne modelują przestrzennie idealne warunki dla określonego gatunku każdego czynnika. Zestawiając wszystkie mapy, w których czynniki są idealne, otrzymujemy mapę, na której występuje największe prawdopodobieństwo znalezienia danego gatunku.
Mapy bioróżnorodności: liczenie gatunków
Wspominaliśmy już o mapach rozmieszczenia gatunków, ale teraz zajmiemy się innym rodzajem map: tymi, które mierzą liczbę gatunków znajdujących się na danym obszarze, czyli różnorodnością biologiczną. Mapy te są przydatne do określenia, gdzie występuje większa liczba gatunków.
Mapy te podzielone są na regularne jednostki (fragmenty), w których zliczana jest liczba występujących gatunków. Mapa ta służy do określenia, które obszary są najbogatsze w różnorodność biologiczną, na których można utworzyć obszary chronione.
Jeśli na przykład na obszarze górskim mamy 4 fragmenty z 25 gatunkami płazów, odpowiednia administracja rozważy ochronę tego obszaru przed innymi dla zachowania tej grupy taksonomicznej. Niestety, finanse na to przeznaczenie są ograniczone, i często wiele terenów pozostaje bez ochrony.
Zastosowanie map rozmieszczenia
Mapy rozmieszczenia różnorodności biologicznej są doskonałym narzędziem pozwalającym dowiedzieć się, gdzie występują gatunki i jaką niszę ekologiczną zajmują. Mogą one być bardzo ważne w zadaniach dotyczących ochrony, aby wiedzieć, które obszary powinny być chronione przed degradacją.
Mapy różnorodności biologicznej w ścisłym znaczeniu – liczby gatunków – są niezwykle przydatne do katalogowania obszarów, na których występuje duża różnorodność biologiczna, i które wymagają ochrony.
Z drugiej strony, dokumenty te mogą być wykorzystane do ustanowienia konkretnych planów działania dla obszarów o niskiej różnorodności biologicznej.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
Morales-Castilla, I., & García-Valdés, R. (2014). Gradientes latitudinales de diversidad inversos,¿ excepciones que prueban la regla?. Revista Ecosistemas, 23(1), 4-12.
Illoldi-Rangel, P. A. T. R. I. C. I. A., & Escalante, T. A. N. I. A. (2008). De los modelos de nicho ecológico a las áreas de distribución geográfica. Biogeografía, 3, 7-12.
Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.