Dymorfizm płciowy: pięć imponujących przykładów

Dymorfizm płciowy odnosi się do różnic pomiędzy samcami i samicami tego samego gatunku zwierząt. Chociaż różnice te mogą być subtelne, niektóre gatunki wykazują drastyczne zmiany morfologiczne.

Napisane i zweryfikowane przez biochemiczkę Luz Eduviges Thomas-Romero.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Dymorfizm płciowy to proces, dzięki któremu samce i samice tego samego gatunku mogą czasem wyglądać zupełnie inaczej. Ogólnie rzecz biorąc, to zróżnicowanie jest wywołane przez proces selekcji płciowej poprzez konkurencyjne kojarzenie.

Przejawy dymorfizmu płciowego mogą przybierać różne formy: różnice w wielkości, ubarwieniu, zachowaniu i obecności drugorzędnych cech płciowych, takich jak pióra ogonowe czy poroże.

Chociaż u ludzi dymorfizm płciowy jest stosunkowo niski, inne gatunki mogą wykazywać dość skrajne różnice. Oto kilka przykładów gatunków o wysokim stopniu dymorfizmu płciowego.

Co to jest dymorfizm płciowy?

Jak już wspomniano, dymorfizm płciowy odnosi się do wszystkich fizycznych różnic między płciami danego gatunku. Cechy te mogą być bardzo widoczne, choć w niektórych przypadkach pozostają zupełnie niezauważone.

Źródeł dymorfizmu płciowego należy szukać w hormonach płciowych. Ze względu na swoją biologię, każda płeć produkuje inny zestaw hormonów, co prowadzi do innych zmian fizjologicznych. Z tego powodu większość cech dymorficznych pojawia się w okresie dojrzałości płciowej gatunku. Jednak inne czynniki, takie jak dieta, genetyka i środowisko, również mają wpływ na zmiany fizyczne osobnika.

Rodzaje dymorfizmu płciowego

W zależności od cech, które ulegają zmianie, dymorfizm płciowy można podzielić na różne rodzaje. Wśród najczęstszych są następujące:

• Jedna płeć jest większa od drugiej.
• Różnice we wzorze lub intensywności emitowanego światła. Szczególny przypadek muchy ognistej.
• Fizyczne różnice w cechach obronnych. Samice mają jakąś dodatkową cechę, która pozwala im lepiej bronić swoich młodych.
• Każda płeć ma inne wzorce dźwięków. Występuje zarówno u ptaków, jak i płazów, które wykorzystują swoje wokalizacje do zalotów.
• Różnice w kolorze u każdej z płci. Samce zwykle mają bardziej rzucające się w oczy kolory, aby przyciągnąć samice. Występuje głównie u ptaków, ale mogą ją mieć także niektóre gady i stawonogi.

Jakie korzyści może przynieść gatunkowi dymorfizm płciowy?

Dymorfizm płciowy jest w rzeczywistości ewolucyjną korzyścią, która pomaga gatunkowi udoskonalić jego linię rodową. Z tego powodu zwierzęta inwestują wiele energii i zasobów w rozwój swoich cech dymorficznych. Niektóre z zalet tych różnic są następujące:

1. Wpływ na selekcję seksualną

Pojęcie to odnosi się do preferowania określonych partnerów seksualnych do kojarzenia. Jeśli osobnik zostanie wybrany, zwiększy swoją szansę na reprodukcję. Niektóre cechy mają za zadanie zwiększyć atrakcyjność osobnika, np. jaskrawo ubarwione pióra lub futro. Cechy te mają wysoką cenę dla zwierzęcia.

W tym sensie wyolbrzymione cechy, choć sprzyjają atrakcyjności, zwiększają narażenie na drapieżniki. Samce ponoszą ten koszt.

2. Ingeruje w proces selekcji naturalnej

Należy zauważyć, że selekcja naturalna polega na przetrwaniu najzdolniejszych organizmów danego gatunku w celu rozwinięcia ich roli w danej niszy. Biorąc pod uwagę, że samce i samice często pełnią różne role w swoich gatunkach, możliwe jest, że dobór naturalny działa na nie w różny sposób.

Na przykład wiele samic ptaków ma matowe ubarwienie, które pozwala im wtopić się w otoczenie. Kiedy są odpowiedzialne za ochronę jaj, te o ciemniejszych kolorach będą mogły lepiej ukryć się przed drapieżnikami, a tym samym przetrwać i przekazać swoje geny.

Przykłady dymorfizmu płciowego w królestwie zwierząt

Choć niektóre przykłady są dość oczywiste i bezdyskusyjne, istnieją gatunki, które mogą pozostać niezauważone przez oko. Poniższa lista zestawia najciekawsze przykłady dymorfizmu płciowego w królestwie zwierząt.

1. Diabły morskie: Dramatyczna różnica w wielkości

W większości przypadków, gdy istnieje różnica w wielkości między samcem a samicą danego gatunku, to samiec jest większy. Jednak u niektórych gatunków zależność ta jest odwrotna – to samica wykazuje większy rozmiar.

Bardzo interesujące jest poznanie skrajnego przypadku odwrotnego dymorfizmu płciowego u głębinowych gatunków żabnic. U tych gatunków samice rosną znacznie większe od samców i to właśnie one posiadają charakterystyczną przynętę używaną do polowań. Tak jest w przypadku “Diabłów Morskich” z rodziny ryb Matronicowatych (Ceratiidae), które słyną z bioluminescencyjnej przynęty.

W ten sposób samice Ceratias holboelli osiągają długość 77 centymetrów, a samce maksymalnie 14 centymetrów. Ale jest jeszcze coś więcej: samce spędzają dużą część swojego życia w pasożytniczym związku.

W rzeczywistości jeden lub więcej samców przyczepia się (za pomocą ust) na stałe do samicy i w końcu łączy swój układ krwionośny z jej układem. W ten sposób tworzą one dojrzałą chimerę genetyczną. Stopniowo samcowi rosną duże jądra, podczas gdy reszta jego ciała zanika.

2. Matriarchalne fiszbinowce wykazują również odwrotny dymorfizm płciowy

Wspólną cechą wszystkich 13 gatunków fiszbinowców jest to, że dorosłe samice są znacznie większe od samców.

Różnica ta może wynikać z roli samic, które często podejmują dalekie migracje pomiędzy swoimi żerowiskami a tropikalnymi lęgowiskami. Podczas migracji mogą nie żerować.

Dodatkowo samice w okresach niekarmienia są narażone na dodatkowy stres związany z ciążą i laktacją. Dlatego posiadanie dużego ciała z zapasami energii jest niezbędne do przetrwania.

3. Dymorfizm płciowy nie tylko widać, ale i słychać

U wielu gatunków, od ssaków po płazy, można usłyszeć dymorficzne wokalizacje płciowe. Tak jest w przypadku długopłetwowca oceanicznego (humbaka), gdzie tylko samce śpiewają długie i rozbudowane pieśni. Funkcja tych pieśni jest przedmiotem wielu spekulacji: przyciąganie samic lub unikanie innych samców.

Na terenach lęgowych mogą one synchronizować pieśni z rują u samic. Śpiew humbaka jest szczególnie intrygujący, bo zmienia się w czasie. Co ciekawe, wszyscy członkowie tej samej populacji wielorybów śpiewają podobne piosenki.

4. Zachowanie jest także częścią dymorfizmu płciowego

Na zachowanie wpływają także hormony, dlatego stanowią one cechę dymorficzną niektórych gatunków. Doskonałym przykładem tego typu dymorfizmu są samce ryb bojowników wspaniałych. Ta płeć ma tendencję do bycia bardziej agresywną niż jej żeński odpowiednik.

Z kolei zarówno u modliszek, jak i u kilku gatunków pająków, samice wykazują tendencję do zachowań agresywnych. W rzeczywistości to właśnie to powoduje, że po zakończeniu kopulacji zjadają swoich partnerów.

5. Wspaniałość pawia indyjskiego: oczy wygrywają

Podczas gdy samice są brązowe, szare i kremowe, samce pawia słyną ze swojego wspaniałego upierzenia. Jego rozbudowany ogon znajduje odzwierciedlenie w jego wadze: samce ważą od 2,7 do 6 kilogramów i mają rozpiętość skrzydeł od 1,4 do 1,6 metra, a ich długość może osiągać 2 metry.

Po rozwinięciu ogon samca układa się w szeroki wachlarz, na którym widnieją złote, brązowe, zielone i czarne pióra. Wykazano, że im większa liczba okularów i złożoność wzoru, tym większy sukces w podboju.

Nie jest zaskakujące, że samce biorą na siebie koszty tych wspaniałych pokazów, jeśli oznacza to większy sukces reprodukcyjny.

Jak widzieliśmy, dymorfizm płciowy zależy od gatunków, które go przejawiają, oraz od biologicznych potrzeb gatunku. Jedno jest pewne: samcom bardziej zależy na pozostawieniu po sobie śladu w postaci potomstwa niż na własnym dobrobycie.